RASSKAZOVKA METRO İSTASYONU-DİJİTAL KÜTÜPHANE

 Moskova’yı ziyaret eden turistlerin neredeyse tamamının yaratılan sanat içerikli yapısını ve tarihi dokusunu görmek, yüksek anlamını hissetmek ve yaşamak için ziyaret ettiği ve diyelim ki bunların hiçbirisi ile ilgili değilse de ulaşım ihtiyacı nedeniyle mutlaka bir şekilde kullandığı, dünyanın en eski ve büyük metrolarından biridir, Moskova Metrosu. Yaklaşık 180 istasyonu bulunan ve hiçbir istasyonunun diğerine benzemediği Moskova Metrosu, her biri sanat galerisi görünümlü olup, içlerinde özellikle de Mayakovskaya (1938), Ploşçad Revolyutsii (1938), Kropotinskaya (1935), Komsomolskaya (1935), Novoslobotskaya (1952), Novokuznetskaya (1943) adlı istasyonlar öne çıkmakta, ayrıca istasyonların temizliği de dikkat çekmektedir.

Metroda insanlar, o kadar bize benzemektedirler ki anlatmak çok kolay değil, görmek gerekir açıkçası; itiyorlar kakıyorlar, sırayı bozuyorlar hele birde merdiven önlerindeki kalabalıkların nasıl davrandıklarını anlatmak zor. Bu kalabalıkların trenin saatteki yaklaşık 45 km hızla giderken ayakta kitap ve gazete okumalarını hem de hiçbir yere tutunmaksızın büyük bir hayranlıkla izledim ve şimdiler de  “e-book”  yaygınlığı inanılmaz boyutta. İnsanlar hiçbir yere tutunmadan ayakta iken bazen yapılan ani frenlerde hiç istifini bozmadan duruyor olması ise bir başka maharet noktasıdır.

Moskova Metrosu artıları ya da eksileri üstüne daha önce birkaç yazı kaleme almış ve bloğumda yayınlamıştım. Her ziyaretimde görüyorum ki, inanılmaz bir çaba var eksikliklerin giderilmesi adına, vagonlar yenileniyor belli ki raylar yeni düzene uygun hale getiriliyor, diğer gerekli düzenlemeler yapılıyor. İnsanı önceleyen, işletme kültürünün de hızlı değiştiğini ve geliştiğini de müşahede ediyorum, yeterli midir? Değil midir? Tartışılabilir, lakin bence hızla gelişiyor… Yeni hatlar ekleniyor, yeni istasyonlar ekleniyor, banliyö hatları sisteme entegre hale getiriliyor, biletleme ve ücretlendirmede kapsam vatandaş lehine daha münasip hale geliyor, vs vs…

Yeni eklenen istasyonlardan birine geçen yaz denk geldim, muhtemelen dünyada da bir benzeri yoktur herhalde, yaptığım bilgi sorgulamaları da başka bir örneğinin olmadığı yönünde… İstasyon değil bir “elektronik kütüphane” adeta… Hani “modern Avrupa’nın” Rus Klasiklerini kütüphanelerinden “vebalı” muamelesine tabi tutarak kaldırdıkları bir dönemde böylesine devasa ölçüde bir “digital kütüphane” oluşturma fikri bile tek başına muhteşem bana göre, hem de tüm dünya klasiklerini kucaklayarak… Kütüphane bulunduğu yere göre son derece görkemli bir görüntü vermesinin yanında muhteşem bir arşive sahip aynı zamanda ve isteyenlere ücretsiz servis sunmaktadır. Rayların platform karşısındaki duvarları, üzerinde kitap sırtı şeklinde çizimler bulunan dekoratif metal-seramik şirin panellerle kaplanmış, süslenmiş, İstasyonun iç mekânı resmen bir kütüphane okuma salonunu andıracak şekilde tasarlanmış, platformlardaki sütunlar ise dosya dolaplarını andıracak şekilde dekore edilmiş, dolapların üstünde de QR kodları ile binlerce kitap tercih edilmeyi beklemektedir.

2018 senesinde açıldığını öğrendiğimiz bu istasyona “Rasskazovka” adı verilir, Rasskazovka Rusça’da “masal ya da hikâye anlatımı” demek olup, başından beri böylesine son derece anlamlı ve önemli olan bir projenin ipuçlarını taa o zamandan vermiş demek ki… Öyle sıradan bir istasyon değil, her bir diğer Moskova Metro İstasyonlarında olduğu gibi özel olduğunu size hissettiriyor. Metro İstasyonu açık bir hol içinde her iki yöne de giden trenler için tüm benzerlerinde olduğu üzere ayrı düzenlenmiş. Orta alanda bulunan kolonların her birisinin üstüne tasnifi dijital bir kütüphaneye uygun şekilde binlerce kitabın yerleştirildiğini görüyoruz. Anlaşılan kolonlar dijital kütüphane altyapısı da aynı zamanda… Aradığınız her türlü kitaba ulaşma şansınız var, bu manada hikâye anlatılan yer adı verilmiş ya, görünen o ki, adının da hakkını bihakkın vermekte… Çok da basit bir işletim sistemi var, hani benim gibilere de servis verebiliyor kolaylıkla, geliyorsunuz tercih ettiğiniz kitap için yerleştirilmiş QR kodunu okutuyorsunuz kitap hemen cep telefonunuza indiriliyor otomatik, yol boyunca okuyabileceğiniz “e-kitap” hazır.

Ben de denedim hemen Dostoyevski’nin “Suç ve Ceza” adlı kitabını yükledim… Anlamaya çalıştım şüphesiz ki bir şey anlamadım… Lakin Rusça bilenler için ciddi bir kısmet ve kıymet… Galiba yükleme hızı da müthiş öyle uzun bekleme de yapmıyorsunuz, diğer yükleyenlere de baktım onlarda çok kısa sürede yükleyip gidiyorlar… Benim için sıkıntı yazılanları okumak şüphesiz, bir tarafı ile Kiril Alfabesi zorluğu, diğer tarafı ile yeterince aydınlık olmasına rağmen harflerin küçük oluşu en büyük etmen.

Esasen tüm dünyada olduğu üzere bu coğrafyada da kitap okuma işi biraz azalmış gibi. İstatistikler onu göstermekle birlikte Rus Halkı okuyor, gazete okuyor, beyaz dizi de olsa kitap okuyor, bulmaca amaçlı da olsa gazete dergi alıp okuyor, sonuçta okunuyor bir şekilde… Gerçi uzun zamandır bildiğim bir kent olmakla birlikte, okuma enstrümanları değişse de ciddi bir okur görüyorum metrolarda…   

Bir vade önce okuduğum bir araştırma sonuçlarına göre her şeye rağmen kitap okuma sıklıkları sorulan farklı ülke insanlarının cevaplarına göre Çin birinci, Rusya ikinci, İspanya üçüncü sırada idi yanlış hatırlamıyorsam ve yine beklenenin aksine Hollanda ve Güney Kore neredeyse hiç okumayanlar kulübünün tescilli üyeleri… Gerçi özelde Hollanda, genelde Avrupa, seçimlerde yaptıkları tercihlere de bakılırsa mezkûr araştırma sonuçlarını teyit eder bir görüntü vermektedir.

Mesela adama diyorsun ki, “neden okumuyorsun” el cevap “kitaplar çok pahalı”… Peki, sigara ucuz mu? Mesela bira ucuz mu? Şüphesiz ucuz değil, lakin tercihi böyle ve kamuflaj olması adına manalı cevaplar… Gerçi büyük ihtimalle azıcık da utanıyordur bu cevap sahipleri. Eğer böyle ise utanma duygusu da önemli sayılmalıdır mezkûr muhteremlerin lehlerine…

Netice itibariyle mezkûr dijital kütüphane ne kadar yaygınlaşır bilemem lakin, yaygınlaşmasını çok isterim…