BİR BAŞVEKİL SEVDİM

 

Ayhan Aydan 50’li yılların genç, çok güzel ve aynı zamanda ünlü sopranosudur ve dönemin çok sesli müziğin “Türk Beşlileri” diye bilinen ünlülerinden Ferit Alnar ile evli ve bir çocuk annesidir. Güzel ve alımlıdır. 1950’den sonra Başbakan olan Adnan Menderes, aynı yılın sonbaharında Ayhan Aydan ile karşılaşır, çok beğenir ve ona derhal ilgisini gösterir hem de herkesin ortasında ve de sakınmadan... Bu tanışma ve abartılı bu ilgi gösterme anına herkes tanık olur ama aynı zamanda Ayhan Aydan’ın eşi de. Artık Adnan Bey aşıktır, ama gerçek, ama değil… Çok ilgi gösterir, ben bir başvekilim ve karşımda tecrübesiz ama güzel ve bir o kadar da alımlı bir kadın var düşüncesi zinhar oluşmaz. “Ben istiyorum ve ısrar ediyorum” kültürü egemen kültürdür. Adnan Menderes tıpkı siyasi hayatında olduğu üzere, özel hayatında da doludizgin ve kontrolsüz yaşar ama zanneder ki “Ben Başvekilim” ve dokunulmazım oysa bulunduğu makam muvafıkları kadar muarızlarının da göz önünde bir yerdir.  İktidar ve iktidardan mülhem güce müstenit oluyor olmanın yarattığı ve bahşettiği göz karalığı kendisinin zannettiği kadar engin ve sonsuz değildir

“Eşi ile aralarında ciddi bir yaş farkı vardı” gibi yorumlar yapılmasına rağmen konunun bir yaş meselesi olmadığını, merak edenlerin Adnan Menderes’in yaşına bakınca anlayacaklarını zannederim. Gerçi bu yaklaşımı gösterip Adnan Beyin yaşını göz ardı edenlerin Ayhan Hanımın ayrılığına makul gerekçe bulurlarken yeni ilişkinin yaş farkını göz ardı ederek bir meşru zemin yaratmaya çalıştıkları da aşikardır bana göre. Esasen de konunun yaş farkından ziyade bir sevgi meselesi olduğunun tespit ve teyidini yine Ayhan Hanım yapmıştır. Yassıada Mahkemelerinde, genel politik havanın yarattığı mahalle baskısına ve egemen herkesin ve her şeyin “o adama” karşı olmasına, mahkeme heyetinin sert ve nezaketten son derece uzak tavırlarına, “üçüncü kadınlığa” tenzili rütbe edilmişliğine rağmen, korkmadan, bana da bir şey yaparlar mı kaygısına hiç kapılmadan, “o erkeği” ne kadar çok sevdiğini haykırmıştır. Terk edilmişlik ve ihanet psikolojisinin etkisinde kalmadan ki genelde kadınların en zor ve izahı yapılamaz anlarıdır bu kabil yaşananlar, her türlü baskıya direnerek, hatta herkesin gözünün içine bakarak “Ama ben onu çok sevdim!” diyebilmiştir.

Aşağıdaki satırlar; “Bir Başvekil Sevdim” isimli Melike İlgün tarafından kaleme alınan, gerçek olaylara dayalı ve Başbakan Adnan Menderes’i çok seven bir kadının romanlaştırılmış hayatındaki kesitlerden en dramatik bölümüdür. Neler alınmamıştır ki göze bu aşk için, bu kadar fazla şeyi kimse göğüslemeyi başaramaz, o günde bugün de. Mezkûr aşkın her iki tarafı da toplumun onaylamadığı lakin gönüllerin de ferman dinlemediği noktada gönüllerinin dikine yaşarlar aşkı. Gerçi erkek tarafı kadın kadar cesur da değildir, gözü kara da değildir… Seven kadın boşanır ama sevdiği söylenen erkek hiç rahatsız değildir hukuki durumundan.

“Ne oldu, ne bu afra tafra”

“Sormayın hanımım, okul çıkışında çocuklar laf attılar”

“Sana mı laf attılar”

“Yok yok, Aydan’a”

“Allah Allah… Ne dediler”

“Biri ‘bu düşüklerden’ dedi. Diğeri, “yok, bu düşüğe yamananlardan,’ dedi”

Ayhan gayri ihtiyari bir çığlık attı. Demokrat Partililerin yakınlarına “Düşükler” dendiğini duymuştu, hatta çocuklarının okulda, eşlerinin çarşıda pazarda taciz edildiği de çalınmıştı kulağına, ama sıranın kendilerine geleceği aklına bile gelmemişti. Hele de bir çocuğun başka bir çocuğa böyle yapması akıl alır gibi değildi.

Kitap; sadece sevme ve sevilme üstüne ya da yaşanan bu derin aşk üstüne değildir elbet… Kitap, gerçek olaylar üzerine romanlaştırılmış, gerçek yaşanmışlıklara dayalı ilişkiler, beraberlikler, ayrılıklar, siyasi tutum alışlar, siyasi çalımlar, siyasi sonuçlar, insani hoşgörüler, kararsızlıklar, karamsarlıklar, kötümserlikler, ekonomik tedbirler ve sonuçları, toplumsal hayat ve şekillenişleri gibi hükümet etme ya da hükümet edememe arka planında bir dönemin psikolojik, ekonomik, sosyolojik ve politik durumu yer almaktadır.   

Kitap yer yer toplumda Adnan Menderes’in tutumu üstüne eleştirilerin artması ile kendisini çok seven kadından yapılan eleştirilere katılsa dahi çok fazlaca itiraz gelmez çünkü “o seven kadın”dır. Ancak, aşk gözleri kör etmemiştir, Ayhan Hanım toplumda “büyük aşk” diye dillendirilmesine rağmen aslında sadece kendisinin aşkının büyük olduğunun farkındadır, çünkü tüm görüşme zamanlarını ve kurallarını “o” tayin ve tespit etmekte, kendisinin istediğinde değil sadece “o”nun istediği zamanlarda geldiği bir “bağra” sahiptir. Açıkçası tek taraflı fedakârlık, tek taraflı sevgi, tek taraflı bağlılık söz konusudur.

Bu kadar duygulu ve içli ol, aşkın ve sevdan uğruna deyim yerinde ise gözü karartarak “pervasız” davran, çok sevil, duygusallığın en yükseğine tırman, ruhunda bir hicran ateşi yansın, beklenenden fazla romantik ol, sonra da gel diktatör ol… Hay Allah…Esasen iyi olduğuna dair her türlü emareyi taşı ama her türlü melaneti ve kötülüğü yapabilecek ikinci bir kişiliğin olsun, inanılır gibi değil.

Kitabın bir yerinde; Ayhan Aydan’ın duyguları şöyle dışa vurulur, “Bazen o kadar kızıyordu ki Adnan’a. Tehlikeyi görmediği için, sıkıntıları çözmeye çalışmaktansa bastırmaya çalıştığı için, sadece alkışlara kulak verdiği için, her alkışlayana inandığı için, duymak istemediklerine kulaklarını tıkadığı için, iktidarının ilk gününden beri İnönü’ye karşı düşmanca davrandığı için, başına bu işleri açtığı için, onu koruyamadığı için…”

Ama, bence en önemli sonuç, yukarıda kitaptan aktardığım diyalogda çoluk çocuk dahil her DP’liye “düşük” muamelesi yapılmasıdır. Bu çok gayri hukuki ve ayıp bir şeydir, evrensel hukukun suçun kişisel olması ilkesine aykırı olması bir kenara bizim toplumsal öğretimize de son derece aykırıdır. Lakin; kişinin muktedirliğinde kâmil ve kemal olması gerekir iken ayrıştırıcı ve ötekileştirici tutumu özellikle de “Vatan Cephesi” ucubesinde olduğu üzere bizden olmayan herkes “düşmandır” telakkisidir tüm bu sonuçlara sebep. Keşke olmasa ama işte sen bağışlayıcı olmazsan bağışlayıcı olmuyorlar sana da… Ne yazık ki, böylesine bir dünya pratiği var önümüzde… Şimdi kitaptan aktarılan bölümdeki diyaloğun tarafları çocuklardır ve sarf edilen kelamlarda çocuklara öğretilmiştir diye düşünülür ise yandı gülüm keten helva… “Çocuklara öğretilmiş” izahı çok hafif kaçar bana göre evlerinde ailelerinin aile içi muhabbetlerde ne menem bir cendere içinde olduklarının beyanı üzerine çocukların aldığı pozisyondur bu dışa vurum. Yani ve hülasa fizik kuralı hayatın her alanında karşımızda, etki tepki meselesi ve onların şiddeti… “Sırça köşkte oturan komşusuna taş atmamalı” gibi bir söz yaratanların mirası topraklarda yaşanıldığını bir an bile unutmamalıdır, insanlar bana göre…

ZİLLİ KURT HİKAYESİ

Türkçemizin en önemli kullanıcılarından Yaşar Kemal’in ünlü Fransız yazar Alain Bosquet ile görüşmeleri “Yaşar Kemal kendini anlatıyor” adı ile kitaplaştırılmış, muhteşem bir anılar, efsaneler ve düşler birlikteliği. Çok keyifli, nostaljik bir o kadar da göz yaşartacak ülke gerçekleri ama illaki altı çizilen eğer ki müesses nizamdan yana değilseniz, vay geldi, ki ne vay… 

Koca ustadan müthiş bir kıssa ve hisse kabilinden bir hikâye var.

“Doğu Anadolu’da koyun sürülerine, koyun damlarına kışın acıkan kurtlar girer, koyunlara saldırırlar, bir koyunu alıp götürmezler, bütün bir sürüyü ısırırlar, yaralarlar, parçalarlar kaçarlar. Kurdun dişlerince yaralanmış koyunlar iflah olmaz, ölürlermiş eninde sonunda. İşte böyle köye kurt girdiğinin sabahı köylüler atlanırlar, kurtların ardına düşerlermiş. Kurdu, kurtları yakalayınca fiske bile vurmazlar sağlam bir zincirle, kopmaz kirişle kurtların boğazına birer zil takar onları bırakırlarmış. Kurtlar kurda kuşa, hiçbir canlıya, koyuna keçiye, eşeğe, danaya, hiçbir yaratığa yaklaşamazlar açlarından ölürlermiş.

İşte Türkiye Cumhuriyeti Hükümetleri de bu kurt metodunu köylülerden öğrenmiş her hoşuna gitmeyen insanın boynuna bir zil takıp bırakıyordu bozkıra. Ben sizi bilmem, benim gençliğimde boynumda hep zil oldu. Arkadaşlarımın da.”

Bakıyorsunuz yine mezkûr anılara ne kadar iş, mekân, kılık ve kıyafet değiştirmiş, meşhur bir yazar olana kadar, işte o zaman anlaşılıyor durum. Hatta o zil o kadar kalıcı ki, “İnce Mehmet” adlı destansı roman için, Varlık Dergisi tarafından 1956 yılında verilen “en iyi roman ödülü” sırasında bile çalmaya başlar. Üstelikte seçici kurulda, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Nurullah Ataç, Reşat Nuri Gültekin, Ahmet Hamdi Tanpınar, Suut Yetkin varmış, her biri alanında “deve dişi” misali, lakin kimin umrunda karşılarında koca devlet ve onu yöneten hükümet var... Gerçi durum kolay izah edilebilir, memleketin sath-ı mailne bakınca, “yeter artık söz milletin” diyerek iktidar koltuğuna oturanlar, millet de kim oluyor “ya devlet başa ya kuzgun leşe” kültürü icat edilmiş, ve de esasen kerim devlet muradına onlar eriyor ama vatandaşa kerevet yine de düşmüyor.

Irgat kâtipliği, memurluk, ırgatbaşılık, öğretmen vekilliği, pamuk tarlalarında pamuk çapalama, pamuk toplama ameleliği, patozlarda ırgatlık, traktör sürücülüğü, çeltik tarlalarında kontrolörlük, karpuz satıcılığı, ekin biçme ameleliği, arzuhalcilik, Fransız şirketinde gaz kontrol memurluğu, pirinç tarlasında su bekçiliği, tabelacılık ve final gazetecilik ve yazarlık… Hem de birinci sınıfından hem de iftiharlık biçiminden bir yazarlık ve gazetecilik… Gerçi hiçbir işi yazarlık ve gazetecilik kadar uzun sürememiştir. Hepsinden, polis takibatı ve hâkim siyasi görüşün kendisini yaşatmama kültüründen mülhem tavır sonucu kovulmuş ya da uzaklaştırılmış… En uzun yaptığı işte, kullandığı başka bir isim sayesinde kalıcı olabilmiştir. Esasen ve açık olarak bu akıllı bir adamın yapacağı bir şey değildir. Mesela devrin siyasileri ve onların kanun adamları sonradan hiç üzülmemişler midir acaba? Yahu biz bu adama izin verseydik de tabelacılık ya da arzuhalcilik ile ekmeğini kazansa idi, belki karşımıza dünya çapında bir yazar olarak çıkamayabilirdi, karşımıza kapı gibi dikilen bir özgürlük savaşçısı ve insan hakları savunucusu olamayabilirdi, diye hiç düşünmüşler midir acaba? Ayrıca devlet gücünü kullananlar bu gücü yönlendirenler neden bu kadar kin ve intikam peşindedir, genelde çok anlaşılmaz ama bizim mahallede ikamet edenlerce son derece sarihtir.

Soğuk savaş, döneminde “komünist” damgası yedin mi artık iflah olmaz bir haldesindir, peki “damga”” vurma yetkisi kimdedir, o yetki sadece ve sadece Amerikan kaşığı ile Amerikan necaseti yiyenlere aittir. Hani komünist dediklerine Amerikan kaşığı ile Rus necaseti yiyorsunuz diyorlardı ya, kendi durumları çok fena beterdi… Aslında her türlü melanet, kötülük, fitne, fesat namına örgütlenmiş, kerim güç de arkalarında, sen de, müesses nizama ve erketelerine velev ki “ya durun bi” de, vallahi yandı gülüm keten helva…Vebalı muamelesine tabisinizdir kaçınılmaz olarak, size kim herhangi duygu ve düşünce ile safiyane dahi olsa merhaba derse, mezkur yaptırımlar behemehâl devrededir. Kırk satır ya da kırk katır, tercihiniz…

Çeşitli ülkelerde değişik biçimleri ile karşımıza çıkar, bu zil takma uygulamaları. Türkmenistan’da görevden alınan bir bakan, tüm kimliklerine el konularak, evinin bahçesinden dışarıya çıkmamak üzere sınırlandırılır iken bir başka ülkede kim kendisine iş ya da aş verecek olursa, göz dağı, olmadı tehdit, o da olmadı tenkil edilir... Türkmenistan’da neden bu duruma düşürülen kişi yurt dışına kaçmaz diye ben bu eski bakana bu soruyu sordum, bazı zevzeklerin memleketseverlik ya da yurtdışındakilere koz vermemek zannetmelerine rağmen, “geride kimi bırakırsam, çoluk, çocuk, anne, baba, kardeş, hala oğlu, teyze kızı demezler, ta yedi sülaleni cezalandırırlar” demişti. Tabii, suçun şahsiliği, suç ile ceza arasındaki makul oran felan hak getire bu kabil uygulamaları vatandaşa layık görenlerce... Gerçi bizim ülkemiz de son derece mümbittir, konu bağlamında… 12 Eylül darbesi sırasında bin bir işkence ve zulüm uyguladıkları, hapislere attıkları insanlara her türlü hukuksuz uygulamayı reva görürler iken, yetmezmiş gibi anne-babalarının, eşlerinin, kardeşlerinin, “sahiplenmelerine” ve “ilgilenmelerine” bile tahammül edemez, bu anarşistlere neden sahip çıkıyorsunuz propagandası, muamelesi ve de nihayetinde de haliyle mezkur zulümleri reva görürlerdi. 

Sıkıyönetim dönemlerinde; sadece komutanın iki dudağı arasında olan “Bölge dışına sürme” uygulaması “zilli kurdun” zil kuşanması ile yırtamadığı bir durumdur ilaveten. Zilli kurdun bir leğene oturtularak okyanusa bırakılması ile eşdeğerdir. Alıyorlar seni, hiç bilmediğin tam tersi görüşlülerin olduğu yere, sabah akşam imza vermek şartı ile sürüyorlar, güvenlik güçleri yeterince milli ve yerli şeytanın aklına bile gelmez uygulamalar ile hayatı zindan ederler iken yaşanan iç savaş koşullarında her türlü paramiliter gruplarının ortasına bırakırlar…

Evet, Türkçemizin büyük üstadı Yaşar Kemal’in, bu durumlara bakarak o şiirsel ifade ile ettiği bir sözü ile sonlandıralım yazımızı… O, bizim mahallenin iyi insanlarına, çekip giden iyi insanlara, has insanlara yeniden kavuşma umuduyla, selam olsun onlara…

 “O iyi insanlar o güzel atlara bindiler gittiler, demirin tuncuna, insanın piçine kaldık”

 

FUTBOLUN YÜZAKI GÜZELLİKLERİ

FKÖ (Filistin Kurtuluş Örgütü) benim hayatıma hatırladığım kadarı ile Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının mücadelesinin yaygın duyulmaya başlaması ile girmiş idi. Zaten bunları da anlayabilecek yaşa henüz ulaşmış idik. İngiltere’nin itici, Osmanlı’nın da Abdülhamit döneminde avene rolü üstlenmesi ile başlayan, Filistin’de “Büyük İsrail” rüyası ile yatıp kalkanların rüyası gerçekleşiyordu artık ve bugün halen de genişleyen sınırları ile bölgede tam bir istikrarsızlık ve huzursuzluk kaynağıdır, İsrail. Bölgenin ABD’den mülhem politikalarının koçbaşıdır, ABD’nin denetimli serbestliğine haiz Arap ülkelerinin de zımni desteği ile “köpeksiz köyde değneksiz gezmektedir” adeta. Diğer taraftan kendilerinden olan ve kardeşlerinden oluşan FKÖ hareketini de bir türlü içselleştiremeyen Arap dünyası mezkûr hareketi oradan oraya sürgün etmektedir. Bir taraftan sürgünlerin etkisi ile niteliğinden kayıplar yaşayan FKÖ, diğer taraftan da yanıp durduğu bağımsız devletine kavuşabilme uğruna taviz vermekten geri durmuyordu. Bugün gelinen noktada maalesef Filistin geleceği üzerinde “Müslüman Kardeşler Örgütü” ipoteği söz konusudur. Artık o, kendi meşreplerince “dünyayı güzel kılma” arayışında bulunan, toplumsal her türlü katman ve rengi kendi özgün örgütlerinde bulan ve bir üst çatı olarak da FKÖ’nün bileşenlerini oluşturan nüvelerden eser yoktur gayri…

Yıl 1982, Ortadoğu (ya da bazılarına göre dünyanın coğrafi merkezi) kaynamaktadır, İran, Türkiye, Pakistan ABD’nin çocukları tarafından direk ya da endirek darbelerle zapturapt altına alınmıştır. İsrail yoğun teknolojik ve siyasi destek ile Filistin davasının direniş destanı FKÖ’ye saldırmış, büyük bir direniş ile karşılanmış, yıllarca süren amansız bir savaş yürütülmekteydi durmaksızın. Ortadoğu’nun mozaik etnik ve dini yapısı kendi dünya görüş ve analizlerine uygun olarak farklı farklı gruplar adı altında bir araya gelmeleri ile ciddi teşkilatlanmalar oluşturdular. FKÖ çatısı altında, sosyalist temsilcilerden ılımlı ve namuslu Müslümanlara kadar bir araya gelen oluşumlar, var olan mücadeleyi bir üst safhaya taşıyarak daha örgütlü mücadele yürütmeye başlayınca, topraklarını ABD güdümlü yerel otoriteler tarafından terk etmeye zorlandılar. Bir taraftan İsrail ile yürütülen var olma savaşı sürerken diğer taraftan ABD destekli hem Ürdün hem Lübnan yerel otoriteleri tarafından ciddi tehdit ve tenkillere uğratılmaktadırlar. Evet, konumuz aslında FKÖ tarihi anlatma değil ama direnişlerini, bağımsızlık mücadelelerini ve topraklarını, vatanlarını koruma derdindeki Filistinlilere dünyanın reva gördüğü muameleyi ve Filistin’in haklı direnişinin desteklenmesinin kutsiyetinin tespiti açısından böylesi bir girizgâh kaçınılmaz idi. Sonuç itibari ile 1982 yılında FKÖ, tüm karşıtları tarafından sıkıştırılınca, başında Cumhurbaşkanı Habib Burgiba’nın bulunduğu esasen de İsrail’e karşı ılımlı politika izlemesi ile bilinen Tunus’u sürgün yeri olarak kabul etmiştir. Evet çok uzun mücadele dönemi ve üyelerinin ve halklarının sık sık katliamlara maruz kalması ile gündeme gelen FKÖ ve meslektaşımız olan son gerilla denebilecek Yaser Arafat için daha fazlasını aktarmayı konunun uzmanlarına bırakıp devam edeyim.

Evet, geçenlerde futbol dünyasının önemli golcüsü İtalyan Paulo Rossi’nin vefat haberini okuyunca birden aklıma neler geldi neler. Bir kısmının maalesef çok büyük bir kitle tarafından bilinmediğine, hatırlanmadığına üzülerek tanıklık ettim.  Oysa Paulo bir futbolcu olarak hayatın kendisini her renge boyamasına tanıklık ederek yaşar, adı şikeye ve bahis oyunlarına karışır, futboldan men cezası alır, cezası biter bitmez milli takıma çağrılır, gol kralı olur, altın ayak (golden boot), altın top (golden ball) ödülünü alır, ki bu üçlü başarısı halen egale bile edilememiştir. Kamuoyu cinsel tercihleri konusunda fazlaca meşgul olur, lakin kimse onun dünyadaki ezilen uluslara özellikle de Filistinlilere verdiği desteğe değinmez ya da değinmek istemez. Rossi, biliyorsunuz bir dışlanmış ve vebalı muamelesi gören bir grubun gayri resmi taraftarıdır.

Dünya kupası maçlarının bir bölümünü, ezilenlerin ve sömürülenlerin mücadelesinin bir parçası olarak bulunduğum cezaevinde, oranın şartlarında seyretmiş birisi olarak, tam manası ile olmasa bile an itibari ile Filistin Halkına verdiği desteği bildiğimizden gönlümüz “Forza İtalya”dan yana idi… Panzerlerden yana olmak zaten bize uygun da düşmezdi, panzer hızlı işgalin, sorgusuz sualsiz katliamların sembolü olarak hep karşısında olduğumuz ve olacağımız bir durumdur. İlaveten mezkûr dünya kupası finallerinde Almanya ve Avusturya milli takımlarının birlikte bir üst tura çıkabilmeleri için alenen yaptıkları hatır şikesi futbol tarihinin kara lekelerinden birini de oluşturmuştur. Gerçi Almanya futbolunun da içinde yaşanılan süreçlere mütenasip yeterince duyarlı ve ilgili şahsiyetler bulunmuştur ama kurumsal temsiliyet açısından birer panzer olmanın ötesine geçememişlerdir. Paulo Rossi önderliğinde, milli takımdan arkadaşı başta Graziani olmak üzere, bir grup futbolcu, Filistin’e desteklerini göstermek adına aralarında para toplarlar ve “Beytüllahim” de bir futbol sahası ve spor tesisi yapımı için bağışlarlar. Bu önemli bir şey midir diyenler olabilir… Ne varmış bu anlattıklarında diye itiraz eden birkaç müptezelin olma ihtimaline karşın hemen söyleyeyim, öyle kolay değildir İtalya gibi, öncüllerinin Mussolini, ardıllarının Berlosconi olduğu bir toplumda müesses nizama aykırı davranmak üstüne üstlük dünya Hiristiyan aleminin ve Katolik dünyasının başkenti sayılan coğrafyada…

1982 Dünya kupasını kazanan efsane İtalya Milli Futbol Takımı hala futbolseverlerin hatıralarındadır zannederim. Zoff, Tardelli, Scirea, Cabrini, Gentile, Antognoni, Graziani ve Rossi başta olmak üzere efsane kadro… Ve dünya kupası kazanılır ve hiç de umulmayan bir anda umulmadık bir şekilde, İtalya Futbol Federasyonu Başkanı kazanılan kupayı ve zaferi, katliamlara maruz kalarak sürgüne gönderilen FKÖ’nün temsil ettiği Filistin halkına adarlar. Evet, Kupa dönemin “direnişin kabesi” kabul edilen Filistin Kurtuluş Örgütü nezdinde Filistin halkına ithaf edilmiş olup ayrıca bir sürede tutulması için kendilerine verilmiştir. Düşünebiliyor musunuz nasıl bir prestij paylaşımıdır. Üstelik futbolun, İtalya gibi siyasi koşulların hem de NATO’nun gizli ordusu “Gladio”nun fazlaca etkili olduğu arenada siyasi aktörlerin meşru bir faaliyeti olarak, taaa Mussolini’den, Katolik kuruluşlara kadar toplumun en ücra köşelerine kadar sirayet ettiği bir noktada iken. Bu da mı “ne var bunda” denilecek bir şeydir. Diyen varsa da kendi bileceği bir şey…

1982 Dünya Kupası şampiyonları zaferlerini Filistin Halkına ve onun dönem itibari ile yasal temsilcisi FKÖ’ye adadıklarında, sonsuza dek Filistinlilerin kalbini kazandılar… Sadece Filistinlilerin mi, bizim de hatta bizim gibilerin de, dahası da bizim gibi olmaya özenenlerin de…

 

NAZIM HİKMET, BİR GURUR ABİDESİ

 

Şili faşist askeri darbesinin hemen ardından katledilen ama doğal yollardan öldüğü açıklanan hatta ispata çalışılarak iddia edilen, bir dünya şairi Pablo Neruda şöyle tanımlıyor duygularını Nazım Hikmet’in ardından…

Şimdi ben ne yapayım? Nasıl tanımlanır

Senin her yerden derlediğin çiçekler olmaksızın bu dünya

Nasıl dövüşülür senden örnek almaksızın,

Senin halksal bilgeliğinden ve yüce şair onurundan yoksun?

Teşekkürler, böyle olduğun için!

Teşekkürler o ateş için

Türkülerinle tutuşturduğun, sonsuzca.

Nazım Hikmet; bazı bunakların “karısı da sevmezdi kendisini” dediği üzere bir insan değildir, O, nerdeyse tüm dünyanın, hem de her muhalifi ve muarızı da dahil olmak kaydıyla, bu konuda, ne demiş acaba diye hararetle takip ettiği birisidir ve sadece böyle de kalmaz nerede ezilen, sömürülen, itilen, kakılan, dışlanan vb varsa onların “şiiridir” adeta... Kendisinin örnek aldığı söylenen Mayakovski olmakla birlikte gerçekçi dünyanın tüm şairleri de kendisini örnek almıştır... Örnek alınmaması da mümkün olabilir mi, kesinlikle hayır. Zulmun karşısında başkaldırının adeta koçbaşıdır, o...

Yurdu ve dünya ile öylesine ilgilidir ki, kimse kendisi ile bu konuda yarışamaz sadece takipçisi olurlar. Bir insan hapiste iken hem de şimdiki gibi yaygın gazete, televizyon, internet gibi bilgi akışını hızlandıran araçların hiç birisi icad edilmemiş iken, yurduna ve dünyaya bu kadar bağlı ve memleketi ve dünyaya bu kadar ilgili bir başkası daha olamaz herhalde. Bir bakıyorsun ABD’de bir siyahi, bir bakıyorsun Japonya’da çekik gözlü, bir bakıyorsun Fransa’da bir insan hakları savunucusu, bir bakıyorsun Habeşistan’da bir muhalif, aktivist, bir bakıyorsun Sovyetlerde Alman faşizmine direnen bir yurtsever, bir bakıyorsun Anadolu’da şose boylarında yitip giden bir ırgat ama illaki memleketindeki Kurtuluş Savaşının tarifini bir yapar ki, bu kadar ilgili, bilgili, duygulu ve çoşkulu olunabilir ancak.  

…

Dönemin ABD muktedirleri ve toplum mühendislerinin örgütlediği cehaletin bindirilmiş kıtalarına verilen “bu adam Amerikayı sevmiyor Sovyetleri seviyor” gazı ile Paul Robson artık hedeftedir. Bir konseri sırasında Amerikan faşistlerinin tetikçi örgütü “Ku Klux Klan” bir linç girişimi başlatır, lakin başarılı olamazlar. Ama edebiyat dünyasından hamisi dimdik ayaktadır, “inci diçli zenci kardeşim” diye tanımladığı Robson’a şöyle seslenir.

bize türkülerimizi söyletmiyorlar robson

inci dişli, zenci kardeşim,

kartal kanatlı kanaryam.

 

türkülerimizi söyletmiyorlar bize,

korkuyorlar robson

şafaktan korkuyorlar,

görmekten,

duymaktan,

dokunmaktan korkuyorlar

…

1927 tarihinde ABD’de, tüm dünyadan gelen protestolara ve af çağrılarına karşın, hukuk çevrelerince de “yargısız infaz” diye nitelenen ve masum olduklarına inanılan, İtalyan göçmeni, Sacco ve Vanzetti adlarındaki 2 kişi, esasen de suçlulukları hiçbir zaman kanıtlanmadan idam edilirler. ABD’nin kara tarihinden kaldırmak ve hafızasından silmek ve dünya çapında bir unutulma temini için çırpınmasının karşısında, onurlu edebiyatçılar engeldir, “unutulmuşlukların tarihi” yerine “hatırlanılacakların tarihine” not düşerler. Başta Nazım Hikmet olmak üzere Howard Fast, Can Yücel gibi dikilirler hem de tam manası ile kale kapısı gibi, bu kararın karşısına... Görünürde ve gerçekte sadece iyi ingilizce öğrenememiş olmaları idamları için yeterli görünen mezkûr 2 kişinin idamına yönelik yazdığı şiirde, Nazım Hikmet, bilgisi ve ilgisini coşku ile haykırır…

Onların cebinde fırkamızın bileti yoktu

Onlar, kurtuluşun kapısına varmayı,

Ferdin cesur hamlelerinden uman

İki saf ve namuslu çocuktu!

Ne milyonların rehberiydi onlar,

Ne de inzibatlı bir devrim ordusunun askeri!

…

cani değildiler, kurban gittiler bir cinayete

kurban gittiler dolarların emrindeki adalete!

hayatlarında olmadılarsa da kitlelerin rehberi,

ölümleriyle şaha kaldırdı kitleleri

bu iki ihtilal neferi!

…

Habeşistan (Etopya) o dönem İtalya’nın sömürgesi ve sömürgeden “kara derili” bir genç gelir Roma’ya, dönem itibari ile İtalya kara gömlekli faşistlerin yönetimi altında inim inim inler… Resim tahsili yapmaya gelmiş bu genç muhaliftir ve de hedeftir sonuçta… Roma’da gereği yapılır ve usulüne uygun şekilde terk i  dünya ettirilir, genelde muhaliflere yapıldığı üzere… İşte bu gencin karısı Taranta Babu’ya yazdığı mektuplar da dünya şairi Nazım Hikmet tarafından, bir gözlem, bir analiz olarak fon ama bir yaşam öyküsü olarak öne çıkarılır. Buraya da ilgi ile bilgi ile bezenmiş coşkulu uzanır şiiri…

Ne tuhaf şey Taranta - Babu;

bizi kendi topraklarımızda öldürmek için

kendi topraklarımızın

                      baharını bekliyorlar.

Ne tuhaf şey Taranta - Babu;

belki bu yıl Afrika'da

yağmurların dinişi,

renklerin, kokuların

gökten yere bir şarkı gibi inişi

ve güneşin altında ıslak toprağımızın

derisi tunç yaldızlı Gallalı bir kadın gibi gerinişi,

bize senin

                memelerin

                              gibi tatlı yemişlerle beraber

                              ölümü getirecek.

Ne tuhaf şey Taranta - Babu!

Kapımızdan içeri ölüm

kolonyal şapkasına

               bir bahar çiçeği takıp girecek...

…

Hindistan bağımsızlık mücadelesinin önemli bileşenlerinden Hindistan Komünist Partisi önde gelenlerinden “Benerci’nin” intiharını da bilir ve takibindedir. Onu da şiirleştirir, ilgi ve bilgi ile…

delikanlım!.

senin kafanın içi

yıldızlı karanlıklar

kadar

güzel, korkunç, kudretli ve iyidir.

yıldızlar ve senin kafan

kâinatın en mükemmel şeyidir.

…

Herhangi birisi ya da birşey ile gurur duyulacak ise böylesine bir şairimizin varlığı ile gurur duyalım, kapatıldığı zindanda bile kendi derdini, kendi zorluklarını bir kenara itmiş, Memleket ve Dünya üstüne kafa yormuş, önüne uluslararası ardına da yerliliği dibine kadar almış, insanlar ölmesin, insanlar aç kalmasın, savaşlar olmasın, çocuklar da şeker yiyebilsinler, insanlar mutlu olsun diye…

TÜRKMENİSTAN’A BENZEMEK 12– YARIŞMA, KAZANMA

 

Devlet kurumları yarışmacı bir ruha mütenasip organize edilir mi? Edilirse ne olur? Yarışmacı olarak organize olan bir devlet sosyal devlet olabilmeyi başarabilir mi? Yarışmacı olmak bir manada kar gütmeyi önceleyen bir tutum mudur? Kâr’ın öncellendiği yerde adalet körelir mi? Kâr’ın öncellendiği durumlarda etik irtifa kaybetmeye başlar mı? Hülasa, yarışma demek kazanmak demek ise kazanmak uğruna her yolun mubah olarak kutsandığı hallerde, yarışta hile, hurda ve desise yapılmaya başlanır mı? Doping ihtimali artar mı?  vs vs… Yani sen mi ben mi yerine biz ikame edilemez mi?

Çağdaş yaklaşım ve teamüller takip edilirse yetkilerin demokratik dağıtılmış olduğu rejimler daha iyi sonuçlar üretmektedir. Siz bakmayın öyle, “hız illada hız” önceleyen fikriyata genellikle kuralsız hız gözü yaşlı topluluklar bırakmaktadır ardında… Çok şükür ki bizim ülkemiz de “sürat felakettir” sözü uyarınca hız beklentisi Türkmenistan’daki kadar değildi(r). İlaveten canım Yurdumda “bir elin nesi var, çok elin sesi var” gibi de bir söz ihdas edilerek birlikteliği, çok sesliliği, delagasyonu ve takım oyununu gönendirmiş durumdayız.  Ne o öyle, “top man and others” ya da “one man Show” modeli, hoşgörüsüz, anlayışsız sonuçların oluştuğu organizasyonlar… Evet, maalesef, makul bir süre yaşayıp ta yakından gözlemlediğim Türkmenistan, bu manada tam mümbit bir ova, yaz yaz bitmez tadında...

Türkmenistan’a 90’lı yılların hemen başında, rejim değişikliğinin hemen ertesinde, gitmiş ve enteresan görüntüler ile karşılaşmış idim. Hayatın son derece mütevazi ve dengeli olduğu gözlemini yapmış, ister zenginliğin daha adil dağıtımı ve paylaşımı deyin, ister fakirliğin ama şurası muhakkak ki son derece sıradan ve son derece tevazu içinde idi her şey… Ne zaman toplumsal zenginlik yerine kişisel zenginlik kutsanır hale geldi, gösteriş ve caka prim yapar hale geçti ve gemisini kurtaran kaptan, alta kalanın canı çıksın ruh hali ve davranış modeli toplumun kılcal damarlarına kadar işledi… Tüm bu gelişmelere yaklaşık 30 yıllık süreç içerisinde yakından tanıklık ettim.

Bilindiği üzere, Türkmenistan’da 5 adet eyalet bulunmakta ve ülkeyi babadan oğula intikal etme zihniyeti ile yöneten monark, ülkenin her eyalet yönetimini, her konuda farklı farklı başlıklar oluşturarak yaptığı üzere, tarımda da yarıştırmayı bir itikat hatta kişisel eğlence haline getirmiştir… Burada değineceğim bir olay var ki, tam anlamı ile güler misin ağlar mısın? Ama bir gerçek, tek adamın ülkeyi bir anonim şirket gibi yönetmeye kalkarsa ne oluyor, işte “al gözüm seyreyle muhterem” … En çok pamuk üreten Eyalete birincilik verilecektir. Bunu bizim gibi demokratik ülkelerdeki muhteremler anlayamaz valla… Oraları görmek hatta oralarda yaşamak gerek, tıpkı benim gibi. Özbekistan sınırındaki Lebap Welayet’inde (Eyalet) yarışılan yıldaki Eyalet Başkanı bakıyor ki mezkûr yılın pamuk hasadı birinci olmak için yetmiyor… “Meşruiyet içinde çareler tükenmez” sözünü öğrenmişler ya bizim Barajlar Kralı ve Baba Başbakanımızdan, hiç dururlar mı? Şeytana pabucunu ters giydirecek bir yöntem ihdası ile ve de çaktırmadan ve de el altından Özbekistan’dan pamuk ithal ediyor. Sonuç ne mi oluyor? Peynir gemisi bu sefer laf ile yürütülüyor ve gelsin birincilik, peki birinci olunca ne olacak, kocaman bir hiç, bakanlar kurulu toplantısının canlı yayınlanan oturumunda adı geçecek, monarkın bir aferimine mazhar olunacak, ahada o kadar… Ama tek adamın aferinine mazhar olmak var ya, ah ki ah… Alkış illaki alkış yalandan dolandan olsa bile çok önemlidir, bu zevat için. Bizde bu kabil davranışların tarifi için halkımız “aferin budalası” diye bir söz söyler… Burada alınan alkış ile kısa süreli de olsa koltuk korunabiliyor ama makus kader asla ve kat’a değişmiyor, görevde uzun süreli kalmaları mümkün olmuyor… “Ben atadım, ben atarım” kültürü tek ve hakim durumda, nasıl olsa liyakat ta gerekli değil, hatta sadakat ta... Hepsi hikaye, varsa yoksa, ben... Ben herşeyi çok iyi bilirim ama bu atadığım herifler var ya, işte onların becerenini bir türlü bulamıyorum, kimin umrunda daha sen adam seçmeyi bile beceremiyorsun diyen de yok ki... Ben uzun süreli makamını koruyan kimseyi tanıyamadım bu ülkede… Varsa da eğer atladığım bir bilgi, önce Allah ve sonra da onlar beni affetsinler… Ne yaparsan yap, istersen ağzınla kuş tut, hülasa Çeşmeli feylesofun deyimi ile “nereye dönersen dön arkan, arkadadır” ve de muhafaza ve müdafaya muktedir ve muzaffer olunamıyor.

Esasen, lider ve liderlik tanım, tarif ve faaliyet tercihi böyle olunca, yandı gülüm keten helva sonucu çok fazlaca değişmiyor, el hak... Bu gözler nice ülkelerde nice nice örnekler gördü, sonuca asla ve kat’a katkı sunmayan, say say bitmez... Mesela hatırlıyorum, Türkiye’de bir dönem futbolda “Tek Seçici” diye bir makam vardı, dönem itibari ile çok önemsenen ve çok önemsetilen, hatta kutsanılan bir makam olmakla birlikte canım Yurdumun futboluna hiç bir ciddi katkısı olmamıştır. Bunun istisnası yok mudur varsa da bir elin parmaklarını geçemez, mesela Maradona’nın Napoli’yi şampiyon yapması, Hagi’nin Galatasaray’ı Avrupa’da bir numaraya çıkarması gibi, birkaç istisnası sayılabilir, tıpkı milli piyango isabet etme ihtimali kadar… Aaaa sizin tercihiniz, istisnayı abad ve payidar eylemek ise, kifayet i müzakere... Tercihinize mukim, arizi olur size baki, lakin mesele de her daim... Gerçi ülkemiz başta futbol olmak üzere hayatın her alanında “tek seçicilik” müessesi de ihdas etmiştir ama çok şükür ki artık ekip olmayı becermiştir. Bu konuda en çarpıcı ve can alıcı örnek ise önemi kendinden menkul sanatçı İbrahim Tatlıses tarafından verilmiş ve tarihe altın harflerle geçmiştir. Ne diyordu meşhur sanatçı; “herkes bana tek sesli müzik yapıyorsun diye eleştiri yapıyor oysa baksanıza ben sahnede arkasında onlarca bağlama ile çıkıp çok sesli müzik yapıyorum” … Çok seslilik, tek seslilik, takım oyunu tanım ve tarifi bilginiz ile sınırlıdır… Bilinmez ki mezkur zevat tarafından, korolarla bile tek sesli müzik yapılabilir... Eee ne yapacaksın muhteremin bilgisi de bu kadar, koro ise çok kişi vardır dolayısı ile çok seslidir…  

İçinde bulunduğun ahval ve şeriati sen domine edemiyrsan o seni ediyor ve yönlendiriyor hatta şekillendiriyor postulatı uyarınca Türkmenistan’daki yönetime benzeyerek, gelişen ve ebediyete intikal eden son çalıştığım firmanın patronu, bu baptan tüm uyarılara rağmen uyarılara kulak tıkayarak, esasen de takım oyununa sarılmaması nedeni ve yeterince ve layığı ile bilgi ve tecrübe devşiremediği için firmanın başına neler geldiğini bilenler bilmektedir. Kendisine yapılan, “ya bak deve dişi gibi tecrübeli bir sürü elemanı var bu şirketin” uyarılarına hiç kulak asmadı, var olan son derece tecrübeli bir kadroyu salt organizasyon şemasında gösterebilmek adına istihdam ettiler, son derece tecrübesiz bir çocuğa direksiyon teslim edildi, bilenler biliyor gelinen noktayı… 

Ama güzel olan ne idi biliyor musunuz, tek adam ceberrutluğunun hakim olduğu bu ülkede süreli kalışınız, nasıl olsa bir gün gidecektiniz, hayatın yeni hayhuyları içinde burayı belki de hiç hatırlamayacaktınız. Hayatın her alanında birlikte ve korperatif olmayı ve durmayı becerebilenlerin imbiklediği harika bir söz daha vardır, canım Yurdumda; “bir taşla duvar yapılmaz”...