CAMİ ÖNÜ ÇARŞISI

Çeşme’nin 1960 yıllarına giderek; eski hükümet konağı ve etrafında bir taraftan ticaretin diğer taraftan sosyal hayatın canlı tuttuğu “Cami önü çarşısına” düşsel bir gezi yapalım, istedim bu hafta.

Çeşme’nin yönetim ve ticari hayatının merkezi durumundaki çarşı; Merkezine aldığı “Hükümet Konağı” ve çevresindeki eğleşme ve ticarethaneleri ile hatırlanmaya değer bir yerdir. Hükümet konağı bodrum kat hapishane, üst katlar kamu hizmetlerinin verildiği mekânlar iken, bahçede Jandarma binası, hemen karşısında Kolovo’nun kıraathanesi,  kıraathanenin üst katı otel, yanındaki binada alt katı avukat bürosu iken üst katı Muhasebe i hususiye (özel idare) aittir.

Ayakkabıcılar; Osman usta ile Hacı İhsan ustalar çarşının hemen Hükümet Konağı yanında yer almakta olup, sırasıyla Damar Hakkı’nın kıraathane, Uluşanların Süleyman Efendi’nin toptancı depoları, Bekir usta’nın başta nohut hamuru ekmekleri olmak üzere her türlü simit ve peksimetin yapıldığı, yapılırken de tüm çarşıya yayılan güzelim kokuları, yanında tüm Çeşme ve köylerinin ihtiyacını karşılayan meşhur demirci Şarlak ustanın dükkânı, hemen yanında hayalimdeki tadı ile müstesna Somalı Mehmet ve Rıza ağabeylerin Somalı gazozları imalathanesi, onun yanında bugün bile aranan testere ve bıçakları yapan Kahraman testerecisi, bugün restore edilen Kervansaray’ın hemen önünde ve yanında sıralanmakta idiler.

Bugünkü haliyle tam Kale ve Hükümet Konağı karşısına gelen yerde bulunan park içinde ve şu andaki yaklaşık yerinde bir gemi heykeli bulunan alanda “Güneş saati”ni hatırlamamak olmaz sanırım. Tam karşısında bulunan ve bugünkü “Turizm bürosu”nun yerindeki, ben ne yazık ki hatırlamıyorum, “Halkevi Binası” keşke bugün duruyor olsaydı dediklerimizdendir.

Şu anda Küçük Cami arkasındaki alana denk gelen, Halkevi ile Sürücü Evi arasında kalan bölgedeki Ahmet Kaptan’ın /Ahmet Oranlı) depoları da ticaret hayatının önemli parçalarını oluşturmuştur. (ben ne yazık ki bu depoları da hatırlamıyorum). Depoların hemen yanında bulunan Sürücü evi ve narenciye bahçesi ve en önemlisi bahçe duvarına bitişik, Kervansaray ve Küçük Cami önündeki alana bakan tarihi “Çeşme” ve kendisine eşlik eden yaşını tayin edemeyeceğim selvi ağacı, bugün bile yerinde bulunuyor olmasını istediğim yapıdır.

Bu yapılardan daha sonra da olsa ticaret hayatına dâhil olan Çiftçi hali ve hayata kattığı canlılık özellikle bir yazı konusu edilebilecek bir yerdir, diye hala düşünmekteyim açıkçası. Çiftçi Hal’ine gelen o koskoca meydanı bile zaman zaman tamamen dolduran her türlü ürünün bir tanesi bile kalmadan hepsi satılırdı, üstelik yaklaşık 5.000 nüfuslu memleketimde, peki nerde şimdi o ürünler, nerde o çiftçiler bu büyük nüfusa rağmen nerdeler Allahaşkına…

Kervansaray’ın bir dönem Çeşme’nin birkaç otobüsü olduğu bir dönemde otobüs garajı olduğu da unutulmamalıdır.

Kervansaray’ın önünde unutularak geçmenin mümkün olmadığı sanki hep muhtarmış gibi hatırladığım ki ta gençlik yıllarımın sonuna kadar muhtar idi, Ali Tunar, bu büyümüzü de rahmetle anıyoruz.

Kervansaray’dan Tarihi Hamam’a doğru giderken köşede yer alan ve sırasıyla; önce Kolovo ve sonra Ayhan Abi’nin kıraathanesi, bilahare de Kuşoğlu Marangozhanesine dönüşen 2 katlı eski bina, yanında marangoz Kuşoğlu marangozhanesi, sonra 3 bakkalın yan yana kardeşçe ticareti nasıl unutulabilir, bir yanda Bakkal Atalay, Hışım Mehmet, Kizi Mehmet…

Karşıda; Camcı Yusuf, Berber Cemil büyüklerimiz de bu çarşının önemli esnaf kişileri idiler.

Hışım Mehmet’ten sonraki boşluğun yanında, hatırlayabildiğim kadarı ile muhteşem bir konut vardı, Sinan Ahmet büyüğümüzün ailesine ait, bu evin özellikle pencere detayları biraz da meslekten olmam itibariyle, hafızamda nadide bir yer teşkil etmektedir, hala.

Hemen sonrasında; 2 adet fırın daha bu şirin ve küçük kasabamızın bu bölümüne hizmet vermekteydiler, Seydi’nin fırını ve Turan Tütüncüoğlu’nun fırını…

Fırınlardan sonra da; tarihi hamam uzun yıllar yıkık dökük ve harap iken birden oraya bir şey yapalım derken ortaya çıktı bir ucube…

Bunların tam karşısında ise bugün hala hizmet veren; eski hali ile tek katlı sonra yeniden yapılan 3 katlı ilkokul halen faaliyettedir.

Bunları yazmadan önce birkaç büyüğümüzün görüşüne başvurduğumda; her birinin bazı detaylarda farklı hatırlamaları ya da zaman tayinlerinde farklılıklar olduğunu müşahade ettim, bu çalışmamım bundan önceki çalışmalara küçük bir katkı, bundan sonrakilere küçük bir öncü olmasını diler var ise yanlış hatırlamalardan ya da ifade etme hatalarından ötürü şimdiden özür dilerim.