RÜYA GİBİ HATIRALAR - RADYO

Bir dönemin etkili siyaset yapma araçlarından “Radyo”nun, siyasal rejimlerin uygulama yoğunlukları üstünde inanılmaz etkili olduğu dönemler vardır bilindiği üzere. Peki sadece siyasi hayatı tanzim için mi aracılık etti radyo, şüphesiz ki hayır, hayatın her alanında muktedirlerin düşündükleri nizamın tesis edilmesine erketelik görevi de üstlenmiştir. Radyonun icadı ile başlayan, haber verme, eğitim, mal ve hizmet tanıtımı, eğlendirme, inanç yayma, kitleleri hareketlendirme gibi görev ve misyon tarifi günün şartlarına uygun olarak sürekli güncellenerek devam etmekte olup bir yerde demokrasi mücadelesi aracı, diğer yerde faşizmin ihdası ve ihyası aracı olurken, diğer yanda sosyal, ekonomik ya da eğitim aracı olmaya da devam etmiştir. Almanya’nın karanlık dönemi Hitler faşizminin ölüm saçtığı dönemde, mobil radyo yayınları ile verilen mücadelenin muhteşemliğini Mario Simmel’in romanlarında bulurken, Bulgaristan’ın iyice kaosa sokulma döneminde de Türkiye’den kalkan uçaklarla havadan yayın yapma çalışmaları, Vietnam’da ABD Emperyalizmine karşı yürütülen mücadele karşılıklı yayınlar, unutulmazlarıdır bu sürecin. Kolaylıkla anlaşılacağı üzere, radyonun çok sesliliğe ve demokratik, sosyal gelenek oluşturmaya uygun ortam yaratılmasına bu kadar yakın iken bu kadar uzak tutulması anlaşılabilir de değil açıkçası. Radyoların kullanılmaya başladığı yıllar ve bugünkü fonksiyonları karşılaştırıldığında birbirlerinden oldukça farklı tariflerin yapılması mümkündür haliyle… Zaman içinde değişen koşullar, radyonun işlevlerinde de önemli değişikliklerin oluşmasına neden olur. Dünyanın sıcak ve soğuk savaşı yaşadığı yıllarda radyo en güçlü propaganda aracı olarak kullanılmıştır. Radyo, günümüzdeki yaygın kullanılma şekillerinin haricinde daha zengin ve demokratik hedefleri olan amaçlarla kullanılmaya uygun bir araç olup, demokratik ve gerçek çoksesliliği sağlayabilecek avantaja, kolaylığa, yeteneğe ve potansiyele sahiptir.

Radyonun icadını müteakip ABD’nin Jersey kentinde 2 Temmuz 1921’de ilk canlı yayın gerçekleştirilir ve bir ABD klasiği ağır sıklet boks maçı, Atlantik kıyısındaki 200 noktadan dinlenir haldedir. 1922’de Lenin, radyonun gücünü fark eder etmez, telsiz telgraf tekniklerinin devrimin başarısı için arttırılması adına girişimleri arttırır ve 1922 de Moskova’da radyo yayınını başlatır ve 1924 yılında da Lenin henüz hayatta iken gösterdiği çabaların sonuçlarını da görür ve dünyada ilk kısa dalga radyo yayını Rusya’nın başkenti Moskova’dan yapılır. Bilindiği üzere 2.3-30 Mhz arası frekanstan yayın yapan kısa dalga radyo sinyallerinin çok uzak mesafelere gönderilmesi kabiliyetine haiz olup, sınırlar ötesi yayın yapılmasına uygun olmakla birlikte konumundan ötürü de yayını yapanın amaçlarının ve propagandasının olabildiğince uzaklardan dinlenilmesine de fırsat yaratmaktadır. Takip eden dönemde; Moskova Radyosu diplomasi alanında da yoğun bir biçimde devrimin hizmetindedir, 1929 yılında 4 dilde yayın yapar iken yakalanan başarının hızlı ve etkili arttırılmasına yönelik 11 dille yayın yapar hale gelir.

Radyonun çok etkin kullanıldığını gerek okuduklarımızdan gerekse de izlediğimiz filmlerden bildiğimiz yıllar, II. Dünya Savaşı yıllarıdır ve bu anlamda sadece saldırgan ve işgalci ülkelerin propagandaları için değil, işgal edilen ülkelerin halklarının direniş ruhunu canlı tutmak, moralini yükseltmek için de kullanılmıştır. 1941’de, ABD’nin fiilen II. Dünya savaşına daveti sayılan, Japonya’nın Pearl Harbour’a düzenlediği hava saldırısı, ABD’nin de bir resmi radyosu olması sonucunu doğurur ve 1942 de ABD Savaş ve Enformasyon Ofisi kurulur ve ofisin ilk işi de VOA (Amerikanın sesi radyosu) adı ile halen yayın yapan bir radyo kurulur. Halen yaklaşık 45 dilde yayın yapan bu Radyo, ABD Emperyalizminin çıkarlarının korunması adına, zehirin tatlandırıcılar ile kaplanarak sunulması çalışmalarına devam etmektedir. Özellikle sosyalizmin kalesi olarak tespit edilen Sovyetler Birliğinin yıkılması için, batılı emperyalistlerin ve avenelerinin büyük ekonomik destekleri ile kurulan ve Balkanlar, Sovyetler Birliği, Kafkasya, İran ve Orta Asya’yı hedef tutan, 1951 yılında Münih’te yayın hayatına başlayan Radio Free Europe (RFE) ve Radio Liberty (RL) “gerçeklere dayanan bilgi ve görüşleri yayarak demokratik değerleri ve kurumları geliştirmek” gibi yalana, riyaya ve dolana dayalı çalışmaları ile kara propaganda radyolarının izlerini her türlü ansiklopedi ve anı kitaplarında ziyadesi ile görmekteyiz.

Osmanlı topraklarında ise, ilk radyo yayını bir müzik programı olup İstanbul önlerinde işgalcilere ait bir Fransız savaş gemisinden 1921 yılında yapılır ve ziyadesi ile de başarılıdır. 1923’te canım Yurdumda Cumhuriyet’in ilanı ile birlikte ilk radyo yayını Öğretmen Okulu’nun bodrumunda, küçük bir davetli grubu ve basın huzurunda gerçekleştirilir.  1925’te, “Telsiz Tesisi Hakkında Kanun” başlıklı bir kanun yayınlanarak, okuma yazması olmayan Anadolu Halkına Cumhuriyetin ve devrimlerin anlam ve önemini, yeni rejimin hedeflerini ve başarılarını anlatmada etkili olduğu iyi bilinen radyodan yararlanmak için yurt sathına yayılan telsiz şebekesi kurulması için gerekli hazırlıkların başlatılmasını arzu edilir. Yurdumuzda ilk radyo yayını 6 Mayıs 1927 tarihinde İstanbul Sirkeci’de Büyük Postanenin stüdyoya dönüştürülen üst katından gerçekleştirilmiş olup ondan bir yıl sonra kurulan Ankara radyosunun, nüfusu 13 milyon civarında olan Türkiye’de, 2000 dolayında radyo ile sesini duyurmaya çalıştığı kayıtlarda bulunmaktadır. Yazılı basına göre ulaşımdaki kolaylığı Radyoyu bu anlamda çok önemli kılmış ve cumhuriyet ve demokrasi kavramları konusunda halkın bilinçlendirmesi ve bu düşüncenin yaygınlaştırması adına bir hayli etkili yapmıştır.

1950li yıllar radyoculuğun kara yüzüdür canım yurdumda, “partizan radyo” uygulamasına geçilir adeta, muhalefet yok sayılır, sadece DP iktidarı vardır, radyo DP’nin sesi gibi yayın yapar, DP’nin Kore savaşına ABD’nin menfaatleri doğrultusunda asker göndermesinin meşruiyeti adına kullanılır, DP’yi seçenlerin adları tek tek yayınlanır, vs vs… Yani elinde bulunduranın, “kimin arabasına binersen onun düdüğünü öttürürsün” diye mızıkçılık yaptığı platformdur radyo… Daha ne olsun işte…