RASİM ÇELEBİ

Tartışmasız bir beyefendi, Rasim Çelebi Abimizi hatırlıyorum. Hatırladığım bembeyaz gömleği, muhtemelen de kolalı yakaları ile sürekli takılı deyim yerinde ise fıstık gibi kravatı ile ve de olmazsa olmaz sinekkaydı tıraşı… Her yere kravatlı gider ya da ben öyle hatırlıyorum, bu abi evde de sadece kravat ile mi dolaşır diye sorardım kendime… Eeee tabii bizde kravat alışkanlığı yok ki, ilaveten de takmak bir zül, ne bu kadar sık görürüz, ne bu kadar sık kullanırız, ortaokulda bile mecburiyetine binaen def-i bela kabilinden, okula geliş ve okul çıkışlarında kravatlar derhal cebe kaydıyla.

Rasim Abi aynı zamanda; şimdiki “Çeşme Kent Belleği Müzesinin” bulunduğu binadaki Adliye’de görev yaparken bile çok sevdiği ve ziyadesiyle de başarılı olduğu olta balıkçılığını yaz kış devam ettirmiştir. Onun olta attığı yerde bugün hala olta atan amatörler bulunmaktadır. O tarihlerde hatırladığım kadarı ile olta atıldıktan sonra misinanın karaya sabitlenen tarafı deniz kenarlarından özenle seçilmiş olan şekli, büyüklüğü ve yüzey düzgünlüğü münasip taşlar marifeti ile yapılır üstüne de yeter büyüklükte bir cam parçası yerleştirilir ve beklemeye geçilirdi. Kaymakam Evi Denizinden kepçe sürütülme marifetiyle yakalanmış “tekesakal” yemleri oltalara özenle yerleştirilir, uygun şeklide ve mesafede olta fırlatılır, “rastgele” diye beklemeye geçilirdi. Balıkların yemi yemeye çalışmasının izlenmesine matuf yerleştirilen cam sesi gelince anlaşılırdı ki, balık yemi yemiş oltadan koparmaya çalışıyor ve o hareketle cam taşın üstünden düşerek ses çıkarıyor, hemen koşulur, olta ele alınır işaret parmağının son boğumunun aya tarafındaki hassas bölge ile balığın büyüklüğü ve dahi cinsi tahmin edilir, ona göre kalama verilir ya da çarptırılırdı. Hele misinanın, balığın büyüklüğüne göre çekilme ritüeli vardı ki, işte Rasim Abi marifeti orada farkını gösterirdi. Dönem, kurşun (misinayı suyun dibine çökertme ağırlığı), misina, olta, petektari (misinanın sarıldığı mantar ya da ağaç parçası), envai çeşit suni yem, kamış, yem kutusu, zil ya da çan bulunulabilen bir dönem değildir. Bazen Çeşmenin meşhur rüzgârının etkisi altında, misina denizden çekilir iken bir nesneye ya da aparata otomatik sarılamadığı dolayısıyla yere olabildiğince düzgün döndürülerek serilirken, tüm misina bir karışık yumak haline gelir, ayıkla ayıklayabilir isen, düzelt düzeltebilirsen… İşte Rasim Abi, gerek başta da kurşun dökmek olmak üzere alet edevat üretiminden tutun da, gerekse de karışıp yumak olmuş misina çözümüne kadar bir mahir adamdı ki, müthiş… Oğullarından arkadaşım Latif Çelebi ki daha önce hatıralarımı güzel hatırasına binaen yazmış idim, babadan devir alınan olta balıkçılığında mahir birisi idi…

Parafani; bilenlerin iyi bildiği, yapabilenlerin az olduğu, senenin sadece maksimum 1,5 ayı yapılabilen o da sadece “ay karanlığı” dönemlerindeki 15 gün içinde, şimdilerde yasaklandığını öğrendiğim, doğaya balık yumurtlama alanlarına ve balık popülasyonuna bilebildiğim kadarı ile hiçbir kötü etkisi olmayan bir balık yakalama yöntemidir. Diğer deniz kenarı ilçelerinde durum nasıldır bilemem lakin bizim Çeşme’de Ekim ayı ortasından Aralık ayı başına kadar, o da sadece Ege Denizinin ya da Marmara’nın soğuk sularından Akdeniz’in sıcak sularına mezkûr aylarda göç yapan balıkların gece saatlerinde muhtemelen dinlenme ve beslenme amaçlı olmak üzere diz boyu sığ sulara geldiği ve sadece Ayın parlak ışık yaymadığı dönemlerde yapılan bir aktivitedir. Daha önceki yazılarımda bahsetmiş olduğum bu aktivite minimum 2 kişi ile yapılan bir uğraşı olup Çeşme’de bunun bizden önceki kuşaktan erbapları Rasim Çelebi ve Cemal Işık büyüklerimizdir. Hatırladığım her ikisi de serpme ağ atmada ileri düzeyde mahirdiler…

Rasim Abinin parafani becerisi ne kadar idi kiminle çıkardı ava, şimdilerde çok net hatırlamıyorum. Ama parafani’deki becerisi ve kabiliyetinin oğlu Latif’e ziyadesiyle geçmiş olduğunun yaşayarak tanığıyım, çünkü biz de parafani’de 3’lü bir ekip idik, Latif’te bizim ekibin takım kaptanı serpme ağ atıcısı idi… Gerçi ben bizim takımın en yeteneksizi olarak yakalanan balıkların konulduğu torbayı taşımaktan başka bir şey yapamazdım. Rasim abimizin avlanma alanının “Yedi İğdelerden” başlayıp bugünkü “Altın Yunus Oteli” plajı dâhil olmak üzere boydan boya Boyalık Plajı ile bugünkü “Ilıca Karabina Otelinden” başlayıp “Balin Otele” kadar boydan boya Ilıca Plajı olduğunu hatırlıyorum. Yine hatırladığım kadarı ile Rasim Abimizin ezeli ve ebedi dostu ve rakibi nam-ı diğer Hafız Ahmet’in Cemal Abimiz (Işık) idi… Bu abimiz de, Çeşme’nin o günlerine müvecceh nevi şahsına münhasır, bir tarafı ile zahid, bir tarafı ile sufi diğer tarafı ile de muganni bir başka tarafı ile mugallit ve dahi say say bitmez özellik ve güzellikle teçhiz bir büyüğümüzdür. Bir başka yazımda da, her önüne gelen Çeşmeliyi “babaannesinin adı” ile çağıran bu abimizi yazmaya çalışacağım, bendeki hatıraları ile…

Parafani yasaklanmış dedim ya; bunun hangi güvenlik ya da korumacılık saikiyle yapıldığını doğrusu ben bilmiyorum, dahası da anlamıyorum… İlaveten de anlayan ya da anlayabilen olduğunu da zannetmiyorum. Olsa olsa “Yassağ hemşerim” kültürü ikame ve idamesi olsa gerek… Hani malumdur, meşhur hikâye, komutan yeni boyattığı “bankın” başına boya kuruyana kadar nöbetçi koyar da tam o sırada tayini çıkar, neden oraya nöbetçi konulduğu bilinmez ve yıllarca sürer bu uygulama, ta ki, biri bunu sorana kadar… Galiba, bu hususta da durum böyle, korkarım… 

Tarım ve Orman Bakanlığı bir tebliğinde “bilimsel, çevresel, ekonomik ve sosyal hususlar göz önüne alınarak su ürünleri kaynaklarının korunması, sürdürülebilir işletilmesinin sağlanması için su ürünleri avcılığına ilişkin yükümlülük, sınırlama ve kuralları düzenlemektedir” denilerek amatör balıkçılıkta “avlanma amaçlı her türlü ışık kullanımı yasaklanmıştır. Can ve mal güvenliği açısından 50 watt’ı geçmemek şartıyla tekne içerisinde ve kıyıda aydınlatma amaçlı ışık kullanılabilecektir”. diye konuya açıklık getiriyor. Aynı tebliğlerde gırgır ve trol teknelerinde de 8.000 watt’lık enerji kaynakları kullanılabilecektir yönünde bir irade buyrulmaktadır… Gel de Neyzen Tevfik’i rahmetle yâd etme bir kez daha… Yahu kardeşim güvenlik ise mevzuu, aynı insanlar çalışıyor bu yerlerde, ne güvenliği… Balık yumurtlama ve tespit edilen ölçülerde yakalama ise konu, söylenecek çok şey var da söyleyip zayi etmenin manası yok… Kıyıdan lüks ile balık avlamanın nasıl bir sakıncası var, biri izah etmeli bence… Neyse büyüklerimiz daha iyi biliyorlardır, deyip geçeyim…

Yasakların da yasaklanması gerekir inancıyla, yasaklarını sevdiğimin memleketini ne kadar sevdiğimizi bir kez daha tekrarlayalım. Bu vesile ile artık aramızda olmayan, başta Rasim Çelebi, Cemal Işık büyüklerimiz ve Latif Çelebi arkadaşımız olmak üzere, tüm büyüklerimizi ve küçüklerimizi saygı ile bir kez daha yâd edelim…