DERLEME ADANA'CA SÖZLÜK

·       Çimmek = yıkanmak

·       kındırmak= aralamak

·       küncü = susam

·       zibil = çok, aynı zamanda çöp anlamına gelir

·       mintan = gömlek

·       gıllik = kücük, minik

·       cülük= civciv

·       helke = kova

·       cıncık = cam

·       dinelmek = ayakta durmak

·       geçek = geçelim

·       dönek = dönelim

·       binek = binelim vs

·       he = evet

·       abov = aman

·       çeerdek = çekirdek, ayçiçeği, günebakan

·       Aşörtmen = eşofman

·       dam = çatı

·       bocit = bakır ya da aliminyum sürahi

·       zibil = çöp

·       zibillik = çöplük

·       zibil gibi = çok, gereğinden fazla miktarda

·       hayma = damlarda asma dallarının toplandığı çardak

·       araya gitmek = ziyan olmak

·       davşan = tavşan

·       Gıran = yaramaz çocuk

·       allöş = bir şaşırma nidası

·       çul = kilim, yer yaygısı

·       peşkir = havlu

·       galan = bundan sonra

·       galle : kasa, içine para konan çekmece

·       zıypmak: kaymak

·       eke: Kibirli, ukela, bilmiş bilmiş konuşan, kimseyi beğenmeyen

·       ziplemek : Saplamak

·       cıbartmak : Birinin çıplak yerine vurunca orayı kızartmak yakmak

·       cıbarmak : Vurulan yerin kızarması yanması

·       Gıcık almak : Birinden gıcık alırsanız onun doğrusunun

·       gulle : misket, bilye

·       dakkalık gulle : Atışlarda kullandığımız gulledir

·       devrisi gün : Sonraki gün

·       beriki gün : Önceki gün

·       Duzsuz : (tuzsuz) : lüzumsuz insan tüm gıcık özellikleri bünyesinde barındıran insan her türlü durum için kullanılabilir.

·       Ondan kertim: ondan sonracım

·       Yazı: tarla

·       yuka: sığ, yüksek ya da derin olmayan

·       çomça = kepce

·       avel=aptal

·       böcü=zehirli örümcek

·       bayaktan=az önce

·       bider=tohum

·       banadura=domates

·       cılk=çürük

·       cere=kulplu testi

·       cibiliyet=geçmiş

·       dulda= sığınak, kuytu yer

·       döş=göğüs

·       enik=köpek yavrusu

·       eşgi=ekşi

·       esvap=çamaşır

·       essah=sahi

·       Eli eğri : Hırsız

·       Hırkız: Hırsız

·       Malıyla malamat olmak = Parasıyla Rezil Olmak

·       Epey cıncık kırdı =Pot kırmak

·       Mart sıpası = Yerinde duramayan

·       Ziv ziv gezmek = Bol bol gezmek

·       Eşkere konuşmak = Boş yere konuşmak

·       Mezhebi geniş = Herşeye uyan

·       Zurnanın zırt dediği yer = Konunun en önemli noktası

·       Gece mitilde yatar gündüz çalım satar = Durumuna bakmadan caka satmak

·       Ağzının domarışından omar diyeceğini anlamak= Söyleyeceği şeyi hareketlerinden anlamak

·       Gel gelelim çam kertmesine= gelelim kurufasulyenin faydasına

·       Mitili atmak = Yerleşmek

·       Mukufuna varmak = Anlamak

·       Anası sarımsak, babası soğan =Sıradan

·       Göz görgüsü ne oldum delisi = sonradan görme

·       Ne ondurur, ne öldürür = Ne durumunu iyileştirir, nede çok kötüleştirir

·       Gözünden sürmeyi çekmek = Kurnazlık

·       Nuh Nebi'den kalma = Çok eskiden kalma

·       Aydan arı, günden duru olmak = Parlamak

·       Oklava yutmuş yılan gibi = Eğilmekte zorlanıyor gibi görünmek

·       Havsalası almamak = Anlayamamak

·       Pel pel bakmak = Garip garip bakmak

·       Hem nalına hem mıhına =iki yüzlülük

·       Pinti Bekir = Pintiliğin bir derecesi

·       it kılı postal bağı = Bir işe yaramaz

·       Poyrazdan alıp yele vermek = Harvurup harman savurmak

·       Cinleri başına ağmak = Delirecek şekilde kızmak

·       Sepeti seyrek = Ağzında lafı tutamamak

·       Çalıyı tepesinden sürmek = Ön yargılı olmak

·       Kanı soğuk =Az konuşan, sessiz

·       Sütü bozuk = şerefsiz

·       Köküne acı soğan doğramak = Kökünü kazımak

·       Tilkiye tavuk güttürmek = Olmayacak işi yapmak

·       Kuru derede sele gitmek = Olmayacak duruma düşmek

·       Un çuvalı gibi tozar =Kendi kendine kızıp durmak, köpürmek

·       Dussuz dussuz konuşmak = Salak salak konuşmak

·       Elem eşkere = Açıkça

·       Yayan yapıldak yola düşmek= Yalın ayak, başı açık yola düşmek

·       Mısmıl= müsait

·       Taka= Pencere

·       dıkılmak= içeri girmek

·       Suğluk veya suuluk = Bıçak

·             Lenger= Genişçe bakır pilav gibi yiyecekleri koymaya, servis yapmaya yarayan

·       Celfin= Genç Tavuk

·       Düve= Genç inek

·       Kuskun= Eşeklerin semerin üzerinde tutmaya yarayan kalçasına dolanan geniş bant şeklinde kuşak.

·       Kuskunu Düşük =Deyim olarak anlamı rüküş veya salaş giyinmiş anlamındadır.

·       Köşker= Ayakkabı tamircisi

·       gadanı aliim=günahların benim olsun

·       nahal geldin=ne zaman geldin...

·       laylon= traktör römorku

·       anarya= “geri” anlamına geliyor.

·       vırrığı yelli = aklı bir karış havada

·       tike = kuşbaşı et

·       cibindirik = cibinlik

·       gulle = bilye, bilya, misket

·       manık = kedi yavrusu

·       gındırık = aralık, az açık, küçük boşluk

·       Balcan: Patlıcan

·       Böğün: Bugün

·       Demikten: Demin, biraz önce

·       Sinemiya: Sinemaya

·       Hammetmek: İyi yapmış olmak, dinleyenin hoşuna giden bir şey yapmış olmak

·       Dışlığı gelmek: Yapılan bir şeyin yapanın hoşuna gitmesi

·       Gıvrışık (Yol için): Dolambaçlı

·       Ganalın çenesi: Kanalın karşı tarafı

·       Bicibici: muhallebi benzeri bir tatlı, üzerine rendelenmiş buz ve gülsuyu ile servis edilir.

·       Karsambaç : Bicibici nin sadece buz ile olanı.

·       Haşlama (veya aşlama) : Meyan kökünden yapılan bir içecek. Haşlamacıların özel kıyafeti ve pirinç olduğunu sandığım özel bir sırt bidonu bulunurdu ve metal bardaklar ile bir tür müzik yaparlardı.

·       Deblek: Darbuka, Dümbelek

·       Kiriştek: Topaç

·       Feriştah: En üstün, en iyi

·       Döölet: Devlet

·       Gayfe: kahve

·       Cuvara: Sigara

·       Culuk: Hindi

·       Dezze: Teyze

·       Bibi: Hala

·       Tiyare: tayyare, uçak

·       Cenderme: Jandarma

·       Gaplık: Mutfak rafı

·       Zabah: Sabah

·       İramazan: Ramazan

·       İremzi: Remzi

·       Hössün: Hüseyin

·       Pontil: Pantolon

·       Kenef: Tuvalet

·       Çomça: Kepçe

·       Gıylı: Ağzı geniş testere

·       Köynek: Gömlek

·       Idara: İdare binası

·       Petelek: Patates

·       Patetis: Patates

·       Gıyı : Sınır

·       Cahal: Cahil

·       Aşşa: Aşağı

·       Bayak: Az önce

·       Pambık: Pamuk

·       Baldırcan: Patlıcan

·       Eşgere: Aşikâre, açıkça

·       Gamıyon: Kamyon

·       Motur: Traktör

·       Gelek-gidek-inek-binek: Gidelim-gelelim-inelim-binelim

·       Ellof çekmek: Nara atmak

·       Allahına mı? : Hayret ifadesi olarak sahi mi?

·       Makine: Tabanca

·       Dellenmek: Deliye dönmek

·       Köten: Pulluk

·       Büllük: Çocuk pipisi

·       Deke: Teke, erkek keçi

·       Boğanak: Yoğun yağmur

·       İbabel: Deli, tuhaf hareketleri olan.

·       Gancık: Dişi

·       Metel: Masal

·       Ak pakla: Kuru fasulye

·       Boyalalı pakla: Barbunya

·       Küncü: Susam

·       Sekmek: Kirizma

·       Hezen: Mertek

·       Bıllık: Dana

·       Taka: Pencere

·       Urba: Elbise

·       Elam: Galiba

·       Çamdır: kırma, melez

·       Keykinmek: sürtünmek

·       Hoşşik: Yalaka, yağcı

·       Pelpir: Yabani üzüm

·       Cübür: Toz, posa

·       Eftik etmek: Atıştırmak

·       Paça çemirlemek: Paça sıvamak

·       Gelebicin: Yayın balığı

·       Kendir: halat

·       Telis: çuval

·       Siftinmek: sırnaşmak

·       Mabal: Günah

·       Mabalını almak: günahını almak

·       Mitil atmak: bir yere yerleşmek

·       İt ayağı yemek: çok gezip dolaşmak

·       Alımını almak: layığını bulmak, açıkta kalıp üşümek

·       Başını bağrını yesin: Lanet olsun, kahretsin

·       Susası gelmek: Susamak

·       Umsuluk olmak: Umduğunu elde edememek

·       Cılkı çıkmak: Bir işin iyice bozulması, abartmak

·       Sıtkı sıyrılmak: Birine karşı güvenini yitirmek

·       Gert gert gezmek: Kabadayıca gezmek

·       Gırkım atmak: Düğünde hediye olarak para atmak

·       Hışı çıkmak: çok yorulmak, bitkin düşmek

·       Öllüyün körü: canın cehenneme, yok daha neler

·       Allüş çekmek: çok sevince nara atmak

·       Burnuna komamak: değer vermemek

·       Araya gitmek: Ziyan olmak

·       Ziv ziv dolaşmak: boş boş amaçsız gezmek

·       Ford atmak: hava atmak

·       Gadasını almak: birinin günahını almak

·       Malıyla malamat olmak: parasıyla rezil olmak

·       Dalabı olmak: bir şeyin bağımlısı olmak

·       Dışlık vermemek: rahatsız, huzursuz etmek

·       Gani garran olmak: bolluk içinde kalmak

·       Kırık tutmak: evli birinin dost tutması

·       Mahana etmek: bahane etmek

·       Mavra yapmak: palavra atarak gevezelik yapmak

·       Kırfacana vermek: saldırmak, ortalığı dağıtmak

·       Cımcılık olmak: baştan aşağı ıslanmak

·       Zortluk olmak: dalga geçilecek duruma düşmek

·       Denk: Yük

·       Demitten: biraz önce, demin

·       Mavra: palavra

·       Fallik: Fingirdek, hafif meşrep

·       Tummak: suya dalmak, yıkanmak

·       Antiriş: uyduruk

·       Lavgar: çok konuşan, geveze

·       Darı: mısır

·       Mahluta: mercimek çorbası

·       Kerana: genel ev

·       Tuturuk: çok ekşi

·       Eşki: ekşi

·       Kavsara: ağaçtan yapılmış kasa

·       Sasımak: kokmak, bozulmak

·       Zıypmak: kayarak düşmek

·       Seme: uyuşuk, beceriksiz

·       Andelüp: acaip, şaşkın

·       Mahzere: tahin imalathanesi

·       Haral: büyük çuval

·       Bolamadı: genişçe, şöyle rahatça

·       Cerre: kulpsuz toprak testi

·       Tosbağa: kaplumbağa

·       Deyha: işte orada

·       Ganel: su kanalı

·       Zaar: galiba, sanırım

·       Icık: biraz

·       Ötegeçe: karşı taraf

·       Debbe: büyükçe bidon

·       Düneen: dün

·       Dene: tane

·       Sokum: dürüm

·       Sırt: elbise

·       Siptilli: sebze pazarı

·       Manık: kedi yavrusu

·       Seyip: başıboz

·       Urup: çeyrek, dörte bir

·       İrişkin: et sucuğu

·       Kallavi: Büyük

·       Tapan: Tarlaya atılan tohumu örtmek için gezdirilen, ağaçtan geniş araç, sürgü

·       Cillop: Parlak, pırıl pırıl

·       Cilte: Semer ipi, Semere yük vurmak için kullanılan ucu çatallı sopa

·       Becik: Buzağı, Çam kozalağı

KARA KARA KÖMÜRLER YİTİP GİDER ÖMÜRLER

Başbakan Ahmet Davutoğlu: “Ahtapot” dediğimiz sistem devreye girdi.

Başbakan Ahmet Davutoğlu: Madencilerin zor şartlarını biliyorum öncelikli hedefimiz işçi kardeşlerimize ulaşmaktır.
Enerji Bakanı Taner Yıldız: Dalgıçlar suya girdiler. Görüş mesafesi 1 mt bile değil. 3 ya da 4 mt bile dalınacak durumda değil.
Başbakan Ahmet Davutoğlu: Bizzat bu adli soruşturmanın takipçisi olacağım.
Başbakan Ahmet Davutoğlu: Su seviyesi yaklaşık 10 mt ye kadar indi.
Başbakan Ahmet Davutoğlu: Önemli olan her işverenin madenciyi evladı gibi görmesidir. İşletmenin veya işverenin ihmali varsa hesabı sorulur.
Başbakan Ahmet Davutoğlu: Suyun bulanıklaşması nedeniyle zorluk yaşanıyor.
Başbakan Ahmet Davutoğlu: Önceliğimiz suyun boşaltılması ve madencilere ulaşmak.
Enerji Bakanı Taner Yıldız: Arama kurtarma çalışmaları toplamda, 420 kişilik ekip, 2 uçak, 3 helikopter, 25 ambulans18 AFAD kurtarma ekibi ile yürütülüyor.
Enerji Bakanı Taner Yıldız: Suyun ne kadar beslendiğini bilmiyoruz.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanı Faruk Çelik: Öğrendiğimiz kadarı ile 25 kadar yıl önce Yozgat’ta buna benzer bir olay yaşanmış.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan: Olayın olduğu anda yemeğin aşağıda yenmesine yönelik baskılar böyle bir sıkıntıyı doğurmuştur.
Enerji Bakanı Taner Yıldız: Zaman ilerliyor 18 işçi kardeşimizle ilgili umutlarımızın azaldığını söylememiz gerekiyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik: Bu acı çekilecek gibi değil, artık bir çözüm bulmamız gerekiyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik: Bir maden ocağın kapatıyorsunuz 50 kişi araya giriyor açtırmak için.
Başbakan Ahmet Davutoğlu: İşçilerimizden rica ediyorum, kendi haklarının takipçisi olsunlar. Hiçbir şekilde onlara tanınan hakların ihlal edilmesine izin vermesinler.
Başbakan Ahmet Davutoğlu: Maden kazasında kaybettiğimiz vatandaşlarımız için taziyelerimi arz ediyorum. (01.11.2014 daha ölü ya da diri madencilere ulaşılamamış iken)

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Lütfi Elvan; ocağın yakınında çadırdan oluşturulan mescitte cuma namazlarını kıldılar.

Yukarıda; daha öncekilere neredeyse kopyası halinde özeti verilen kaza seyrinin, Devlet büyüklerimizin değerli söylevlerinden ve icraatlarından derlenen görüşlerden sonra konunun yeterince sarih olması hasebiyle herhangi bir yoruma ihtiyaç duyulmayacağını düşünmekteydim. Ancak; kaderin ve fıtratın yaşananlara türban edilmesi karşısında, yorum yapmamanın da kolay anlaşılmanın önünde engel olabileceği ve muradımın tam anlaşılamayacağı korkusuyla kısa da olsa birkaç kelam etmenin kaçınılmaz olduğu kararına vardım.

Yitirdiğimiz “onlarca can” sonrası konu ile ilgili; durumu kurtarma, acıyı soğutma hatta sonuç itibari ile olayı kapatma çalışmaları yapmak üzere bir görünüm veren ilgili tüm yetkililer, kazaların olduğu yerlerde sahne alarak, kaza diye sunulan, aslında bal gibi de cinayet olan yitimler arkasından “kader” ile başlayan cümleler kurmuşlar, hatta seviye bir hayli düşürülerek ister dil sürçmesi deyin, ister haddini aşma deyin, “bu işin fıtratında ölüm var” veya “ama her şeye rağmen güzel ölüm oldu” gibi yakıştırmalarla konuyu meşrulaştırmaya çalışmışlardır. Tabii ki bu ilave açıklama hafıza sahiplerine yöneliktir, diğerleri zinhar üstlerine almamalıdır bu kelamları… Ulan ne dünya be, sel-sellap olur, deprem olur, trafik kazası olur, heyelan olur, fırtına olur, kuraklık olur, salgın hastalık olur, asansör halatı kopar, binalar çöker, yüzlerce hatta binlerce can yiter ve hepsi de muktedirlerin tüm gayretleri ile “kader”e yüklenir, bravo bu muktedirlere, yüce Mevla bunlara 7-7 gelen zar vermiş, ne olursa olsun, hep bunlar kazanır… Kara kara kömürler, yitip gider ömürler, cebe dolar yeşil yeşil dolarlar…

Ermenek’te yaşananların acısı atılamadan bu sefer, elma toplamaya giden insanların tıkna tıkış doldurulduğu midibüsün devrilmesi sonucu yaşanan yitimlerden sonra, derdine yanan ama yaşadığı şok nedeniyle de düşünmeye başladığı anlaşılan bir kadının sözü bu acımasız hayatı özetler gibi duruyordu sanki “olmaz olsun şu fakirlik”… Oysa bir bilse idi, “FAKİRLİĞİN, AÇLIĞIN VE SEFALETİN, YOKSULLARI DEĞİL, ZENGİNLERİ DOYURAMADIĞIMIZA” bağlı olduğunu. “Kapitalizm bir hırsızlık müessesesidir” görüşünü temel almadan yapılan her türlü analiz, tıpkı bugünlerde basına yansıyan ana muhalefet partisi yönetimin zihin karışıklığının tezahürü olan “bizim önerdiğimiz kapitalizm daha sosyal demokrat daha insancıl” benzeri şekilde biter ve olsa olsa da pansuman tedbirdir ve de ne yazık ki “benim oğlum okur döner yine okur” tekerlemesine hayatiyet katar.

Aman sakın; buradan tek başına AKP iktidarını suçluyorum gibi bir sonuca varılmasın, ondan öncekilerde, şu andaki muhalefet partileri de benzer şeyleri savunmakta pek bir mahir durumdadırlar vallahi… Vallahi yok yahu o kadar da değil diyenlerin olduğunu hissediyorum, hadi bakın onların yerel yönetimlerine de göreyim sizi… Taşeronlaştırma adı ile maruf, sadece ve sadece kâra ve ranta yönelik uygulamalar, imar rantları, ihale “alidiboları”, torpil ve irtikâp var mı, yok mu? Yok diyorsanız da, inanırız gayri…

İŞKENCE GÖRME REKORU

Sözlüklerde çok sıradan bir şekilde sıralanmış kelimeleri cımbızla seçerek, adeta kuyumcu titizliği ile büyük bir özen ve bezenle işleyerek, yan yana getirir ve “işte bundan daha iyi anlatılamazdı” denilen mısraların üstadıdır, Ahmet Arif… Üstadın; şair-yazar Leyla Erbil’e 1954–1959 yılları arası, adeta düz yazının şiirleşerek bir aşk abidesi haline gelmesinden oluşan duygularla yazdığı mektupların bir araya geldiği, “LEYLİM LEYLİM” adlı kitabı okuyorum, yer yer yüreğim burkuluyor, yer yer ürperiyor yer yer de büyüleniyorum… Bu nasıl yüce bir aşk, bu nasıl kara bir sevda, bu nasıl karşılıksız bir aşk sorularının, bugünkü sosyal hayatın anlayışı ve seviyesi ile cevap bulamayacağı düşüncesine sığınarak, kâh Ahmet Arif yerine, kâh Leyla Erbil yerine, kendini koyuyor insan ama sonuç sıfıra sıfır…

"bir eyyam da sana Lalikom diye seslenicem. "benim dilsizciğim" diye anlam verilebilir. Ama bu bir ünlemdir daha çok. Sevili, yangın bir ünlem. Ne Türkçe, ne Kürtçe, ne Zazacadır. Bu üç dilin bileşiminden doğan bir ünlem bu. Lal, Türkçedir. Lalik ya da Lalo Kürtçe. Om eki Zazacaya kaçar. Ya işte böyle Lalikom! Ses et, konuş, sev, payla bir hal et ama. Küçük dilin yerindedir inşallah. Kurban olur, çoban dururum dillerine senin.

Bineceğin trenlerin soluğu tükenmesin. Ayağını attığın yerler deprem görmesin. Denizler uslu vapurlar yollu olsun. Ferman et rüzgar beni de alıp oralara atsın.
Mutlu ol. Allah beni kahretsin. Gözlerinden öperim. Ellerinden öperim. Öperim kızı öperim. Öperim oğlu öperim.”

"İncil gibi, Tevrat gibisin Leylim. Hilesiz, arık ve duru. Cihanda hiçbir kimse dostunu, kardeşini, sevgilisini-acısını, ülküsünü, eğilimini, benim seni sevdiğim gibi sevememiştir. Sen aklıma gelende başım dönüyor."

Yer yer, Leyla Erbil’e, kendisine bu kadar kara sevda ile bağlı olan birinin sevgisine karşılık vermediği ve ilaveten zaman zaman cevaben yazdığı mektuplarında Ahmet Arif’in hislerini debreştirecek ya da körükleyecek umutlar verdiği için, Ahmet Arif’e ise, bu büyük kara sevdasına cevap vermeyen birine, hala ve ısrarla, büyük bir aşkla yazıyor olmasından ötürü kızıyor olabilir insanlar… Yer yerde insanlar, her ne kadar özel hayattır, özel hayatın mahremiyeti gibi kelamlar etseler bile, geçmişleri ile yüzleşme olarak bakanlar için, yüceltecekleri bir fırsat gibi bakacaklardır mektupların kitaplaştırılmasına, diğer taraftan…

Her şeye rağmen ben ise; bu büyük şairin dönem itibari ile de, demokrasi havarisi gibi gösterilen Menderes istibdadı ile başının belada olması tarafı ile daha fazla ilgiliyim. Şairin başı muktedirlerle belada, siyasi entrika dayatmaları ile sürekli bir yargılanma hali devam etmekte, mapusluklar, kalebentlikler ve sürgünler ile yok edilmeye çalışılıyor, normal hayatında ise iş bulması sürekli engelleniyor, bulduğu işlerden ise kısa sürede iyi saatte olsunların devreye girmesi neticesinde işten atılıyor, sürekli yoksulluk ve sıkıntılar içinde yılması ve biat etmesi bekleniyor, Koca Şair ise yılmak ne kelime destansı direnişler gösteriyor. Tüm bu boğucu, yok edici ve kahredici baskıları yazarak ve yine yazarak aştığını anlıyoruz, koca Şairin… Çeşitli yayınlarda; yoğun siyasi engellemelere karşın, eleştiri, deneme ve şiirler yayınlıyor, modern ve çağdaş şiirin abidelerinden sayılacak olan tek kitabı ise “Hasretinden Prangalar Eskittim” işte bu şartlar altında doğmuş oluyordu. Aslında; Leyla Erbil’e yazdığı mektupların birer aşk mektubu olması bir yana arka planda dönemin, sosyal yapılanmasını, siyasi entrikalarını, ekonomik durumu, ekonominin durumu ve sonucu olan kaçakçılık boyutunu ve hayatını, bizden olmayan kahrolsun kabilinden, tenkil ve tedibin boyutunu sergilemesi açısından çok önemli olduğunu görmekteyiz. Diğer taraftan edebiyat dünyasının da, dönemin rüzgârlarından nasıl etkilendiği, hayatın içinde hep olan ve olacak olan adamlar ve adam kisvesindekilerin kâh açıkça, kâh gizlice zikredildiğini de görmekteyiz.

Kısacası parti dalgasından yargıladılar. Sivil ağı cezada beraat ettim. Hem de dört tane savcı değişti benim yüzümden. Herifleri sürdüler. Gene de beraat ettim işte! Sonra askeri mahkemeye verildim. Anlayacağın bir kuzudan iki post çıkardılar. İdareci yahut elebaşıcı olarak yargıladılar, oniki yıldan başlıyordu cezam. Sonra Allah acıdı herhal, polis olduğunu söyleyen en önemli şahit bile benim hakkımda büsbütün vicdansızca konuşmadı, bu sefer ÜYE olarak-tam manasıyla delilsiz, sebep gösterilmeden ve kafadan bir hükümle-gün yedim. Hepsi bu. Utanılacak bir b.k yemedim, yemem de! Ama polise sorarsan ben bir canavarım. Çünkü yüzlerine tükürdüm, tenhada yakalayıp eşek sudan gelinceye kadar dövdüm, rüşvet, döviz kaçakçılığı ve randevuevi işlettiklerini bildiğimi, bunları er geç yazacağımı söyledim. Birinin defterini dürdüm, birini merdivenlerden atmak için fırlattım. Kolu kırıldı. Hepsi bu işte. Haksızlığa, hakarete dayanamıyorum. Türk siyasi hayatının işkence görme rekorunu kıracak kadar zulüm görmeme budur sebep!

Koca şair Ahmet Arif, yokluğu varlığa, umutsuzluğu umuda, acıyı tatlıya, tuzu bala, hasreti vuslata, güçsüzlüğü güce, uzağı yakına, tabuyu bilime, kimsesizliği birlikteliğe çevirmeyi başarmıştır. Diğer taraftan haddimi de aşmak istemem ama dili üzerine de birkaç kelam etmek istiyorum; bugünlerde 91. yılını kutlamaya hazırlandığımız Cumhuriyetimizin, bir Kürt olarak, Türkçesinin yüz akı olmayı başarmış, muktedirlerin çağdaş ve irdeleyici şiiri önünde oluşturduğu bendi de yıkıp geçmiştir. Kürt şair Ahmet Arif, Türkçeyi yalın, duru ve topluma yakın kullanımı ile de kolay anlaşılır biçimde mektuplarına aksettirmiş, sanatın toplum adına yapılıyor olmasının ibretlik örneğini de oluşturmuştur ayrıca.  

Tabii Ahmet Arif, yaşadıklarını, gördüğü işkenceleri açıkça yazmamasına rağmen yaşadığı zulmün ne yaman olduğunu kestirebiliyoruz, ancak acaba, kendisi bilse idi, bu zalimliği kendisine uygulayanların ardıllarının, dünyanın başına bela ABD’nin tüm dünyaya eşit olarak uygulamaya başladığı zulüm ve işkencelerin mektebinin, mezkûr ülkenin kanatları altında, Panama’da zirve yaptığını ve 80’ler Türkiye’sinde mezkûr okul çıkışlı işkencecilerin sahne aldığını, hala iddia eder mi idi acaba, işkence görmede rekor kırdığını…

“Son tramvayı kaçırsam bile, imansız, rahipsiz, merasimsiz, gelir sana ulaşırım ilk durakta. Üzerimde künyemsi hiçbir şey bulunmamalı” diyerek lafa girişip, Yunus Emre’den bir alıntı ile içinde bulunduğu durumu çok açık ve yalın bir biçimde anlatmaya çabalar…

“Bir garip ölmüş diyeler

Üç günden sonra duyalar
Soğuk su ile yuyalar
Şöyle garip bencileyin”

 

NOT: İtalik yazılar kitaptan alıntılardır.

HULKİ’nin SİNEMASI

Çocukluğumun ve gençliğimin; büyük arkadaş grupları ile başta futbol olmak üzere oynanan sokak oyunları dışında, en önemli eğlence kaynağı sinema idi… Çeşme’nin tek sinema salonu “Ses Sineması” bir depodan dönüştürülmüş, salon balkon diye 2 ayrılmış, salonun arkasında 4 ya da 5 adet loca denilen; ama sadece adı loca olan, bölümden oluşan, yoğun toz bulutu arasında film seyredilen ama Çeşme açısından da en önemli eğlence merkezi idi… Bakmayın başlıkta verilen isme, şimdi nedenini hatırlayamadığım bir nedenle “Tilki” nin sineması denirdi, oysaki dönem itibari ile Çeşme’nin en şık giyimli kişilerinden biri olup, her görenin ise “Hulki Bey” diye seslendiği birisi idi kendisi… Kim demiş, neden demiş ve neden bu kadar yayılmış ve neden herkes tarafından söylenir hale gelmiş, bir sürü tevatüre rağmen gerçekte bilinmez idi ya da ben bilmiyorum… Ancak her şeye rağmen büyülü bir atmosfer olduğu kesin idi, hele hatırladığım 1970 yılında Meksika’da düzenlenen Dünya Futbol Şampiyonasından özetlerin hemen film öncesi verildiği dönemin büyüsü ise tartışılmaz idi ve o dönem itibariyle Dünya Şampiyonu olan Brezilya’nın ilk onbirini tüm futbolseverler gibi bende ezberlemiş idim ve hala bugün bile o kadroyu büyük bir hayranlıkla ve eksiksiz hatırlarım. Tek eğlence kaynağı olması nedeniyle film öncesi gelecek program adı altında filmlerin en iyi yerlerinden derlenen fragmanların bizleri, işte bu filmi de izlemeliyim noktasına getirmesi ise bir başka heyecan yaratır ve bilahare de arkadaşlar arasında gidenlerin kendilerince önemli saydığı sahneler üstüne muhabbetleri ve gidemeyenlerin ise, bunları dinleyerek içlerinden ah çektikleri de hiç unutulur değildir.

Yılmaz’ın film afişi yapıştırılmış tahtayı sırtlaması, tenekeden uyduruk megafonla daha doğrusu huni ile, başrollerinde; Hülya Koçyiğit, Nebahat Çehre, Ediz Hun ve Fikret Hakan, “Affetmeyen Kadın”, “bu akşam Çeşme Ses Sinemasında” diye bağıran Hüseyin bugün bile hatıralarımızı süsler, tam da bu düzen içinde neredeyse tüm Çeşme’nin dolaşılması ise ekonomik başarı için gereklidir. Bilahare, bu kabil reklâm yapılması işi, daha az sürede, daha fazla insana ulaşabilsin diye, faytonların üstünde film afişlerini gezdirmeye evrildiğini hatırlamaktayım. Daha sonraları bu çalışma, yerini minibüslerle yapılan çalışmaya yerini bıraktı, hatta giderek de azaldı, belki yaratılan sinema izleme kültürü reklâma ihtiyaç duyulmayacak düzeye ulaştı ya da sinemaseverler kendileri bağımlılıkları gereği kişisel takibe geçtiler ve bu yeterli oldu, kim bilir… Hatırladığım kadarı ile şimdilerde artık hayatta olmayan birkaç büyüğümüz, sürekli her akşam seansına gider, sürekli aynı yerde oturur bağımlılığa ermişlerdi hatta o kadar ki, aynı film kaç gün devam ederse etsin, onlarda kesintisiz izlemişlerdir aynı filmi…

Bir dönem İsmet Abinin ve bir dönemde Ahmet abinin, bedeli 25 ile 50 kuruş arasında değişen ücretlerdeki biletleri kestiği mavi ışıklı, belki de kırmızı ışıklı idi, sinemanın ön tarafındaki küçük oda, bu sinema ile tanışmanın ve büyülü atmosferine dâhil olmanın ilk adımı olarak yerini alırdı her zaman. Girişteki “Duhuliye” 25 kuruş yazısını dün gibi hatırlıyorum. Biletini alan herkes hemen büyükçe sayılabilecek giriş kapısından içeriye adımını atar atmaz, biletlerin kontrol edilmesi aşaması Hüseyin tarafından gerçekleştirilirdi. Bilet kontrolünü takiben, eğer balkonda film izlenecekse sağ taraftaki ahşap merdivenden balkona ulaşılır ama ahşap merdivenin her basamağından her adımda çıkan tozun tüm sinemaya hâkim olduğunu hemen hemen herkes bugün hatırlar zannederim. Loca bölümü ise sinemanın salonunun arka bölümünde, tuğladan örülerek bölünmüş ve 5-6 kişinin bir arada film izlemesi için düzenlenmiş, salon ise bazılarında çiviler bile açıkta olan ahşap koltuklarla doldurulmuş şekilde sizleri karşılar idi.

“Cigaralar sönsün başlacak” anonsuna müteakip, önce aydınlatma ışıkları söner, sinemanın en ulaşılmaz bölümü makine dairesinden tılsımlı makine sesi gelmeye başlar ve makinist Kamil abinin görev alması ile film izlemeye başlardık. Yukarıda sigaraların sönmesi gerekir anonsunun yapılmasına bakılınca sanki film izlenirken sigara içilmez gibi durum oluştuğu zannedilmesin, sigara tiryakileri hemen salonun karanlığına sığınarak yakarlardı sigaralarını, sigara ateşinin görüldüğü her tarafa görevliler tarafından yapılan uyarılarının hiçbir işe yaramadığını da dün gibi hatırlıyorum. Ne garip değil mi, film öncesi ve film arasında sigara içilmesine izin verilip, film esnasında izin verilmemesi… Hele hele bazen filmlerin izlenmesi sırasında oluşan ses problemlerinde seyircilerin “Makinist ya ses, ya kes” diye bağırması enteresan bir durum oluştururdu. Refik Avcı’nın makinist olma sevdası nedeniyle uzun süre bedelsiz olarak makinist Kamil Abiye yardımcılık yaptığı süreci de herkes hatırlayacaktır.

Ben, sinemaya gidebilmek için para temininde aileme,  dönemin, en azından benim için, önemli ve ses getiren filmleri “Tarkan” ve “Karaoğlan” ve benzeri filmlerinin, sınıf ya da tarih öğretmelerinin tavsiye ettiğini söylemekte hiçbir beis görmeyişim, sinema konusunda nasıl göz karalığına sahip olduğumun ispatıdır herhalde.

Film izlerken “don lastiği” liflerinden parmaklarımıza takarak yaptığımız sapanlar ile portakal kabuğundan küçük küçük parçaları hedefsiz atışımız sırasında insanların rahatsızlığı bizi hiç rahatsız etmezdi, ne yazık ki. Her zaman olmasa da, zaman zaman satın aldığımız gazozların kapağını açıp yavaş yavaş içmek yerine, salon koltuklarındaki çivilerde kapağa delik açıp, daha uzun süre gazoz içme zevki yaratmaya çalışmamız ise tam bir vurdumduymazlıkmış. Diğer taraftan da bu filmleri beleş izleyebilmek için her türlü girişim mübah sayılmıştır tarafımızca, genellikle boş şişelerin salondan toplanması gibi yardım işleri beleşçiliğe en uygun işler idi dönem itibariyle, hatta bu beleş girişlerden faydalanamamamız halinde zaman zaman Karakoli dağının sinemaya yakın yerinden, sinemanın çatısına taş attığımızı hatırlamaktayım… (Allahtan mühürü zaman oluştu).

“Hulki’nin Sineması” önceleri yaz-kış hizmet verirken sonraları yaz aylarında kapatılması gündeme geldi, bunda belki de, önceleri sadece Ilıca’da bulunan yazlık sinemaların artık, Çeşme’de de sahne alması etkili olmuştur. Mezkûr sinemanın tam arkasına denk gelen sokak, uzun süre biz çocukların futbol oynadığı bir alan olmuştur hatta doğal yapısı nedeniyle de çokta uygun bir alandı… Hele bu arka sokakta futbol oynadığımız bazı dönemlerde, kadınlar matinesinden çıkan kadınların gözleri yaşlı hallerini bugün bile gülümseyerek hatırlamaktayım.

Bu yazıda hafızaya dayalı bir durum söz konusudur, nisyan ile malülü nedeniyle de, varsa yapılan hatalardan peşinen özür dilerim… Ama bu dönemin çok önemli figürünü günümüze taşıyabilmektir muradım, eksiği gediği de varsa, daha iyi hatırlayanlar tarafından yazılmasına bir gerekçe oluşturur diye düşünmekteyim…

BURASI BİR DERNEK DEĞİL, “BİR ÜLKE”

Bugünlerde sürekli başlığa çıkarılan bir manşet var; “Atatürk’e ve bayrağımıza saygı göstermeyenlerin bu ülkeden gitmesi gerekir”. Ne kadar güzel değil mi, senin gibi düşünmeyeni kovarsın olur biter, Allah bu kabil heriflere bir de yeter güç verirse, kesinlikle 6–7 Eylül kıyımının bin beteri gerçekleştirilir, bu sefer tek farkla kendilerinden olmayan herkes ya da kendileri gibi düşünmeyen herkes hedefte olacak gibi görünmektedir… Hani deseler ki; bu ülkenin önemli değeridir, ATATÜRK, kimse sevmek zorunda değil ama saygı duymak zorundadır, çok kolay anlayacağız ve katılacağız bu kervana, ama nerde mademki saygı duymuyorsun topla valizlerini, kaybol gözümden ruh hali… Çok cididiyim, bu başlığı atanların ruh derinliklerinde, akli art planlarında şiddet var, kesinlikle… Bundan daha güzel bir linç kültürü örneği verilebilir mi Allasen… Tıpkı, 70’li yıllarda benzer zihinlerin; “komünistler Moskova’ya” ya da 90’lı yıllardaki versiyonu; “ya sev ya terk et”… Kutluyoruz bunları, gele gele geldikleri noktada buluştukları sözde karşıtlarıyla, hayırlı, uğurlu ve kademli gelecekler diliyoruz… Sloganlarına ne kadar uygun bir jargon ve yaklaşım… Allah selamet versin bunlara… Peki; bu görüşleri yaratan ve destekleyen kişilerin, Almanya’daki yabancı işçilere yönelik “auslander raus” ya da daha da özelde oradaki çalışan vatandaşlarımıza yönelik “Türken raus” gibi Neonazi, faşist klasiği sloganların atılması ve bu siyasi rüzgârın yarattığı atmosferde, vatandaşlarımızın evlerine yönelik saldırıların ve çıkarılan yangınların ölümlere yol açtığında yürekleri hiç mi yanmadı, hiç mi üzülmediler acaba?

Peki, yarın başka birileri de, “Hz. Muhammed’i sevmeyenlerin bu ülkeden gitmesi gerekir” ya da başka birileri “Hz. Ali’yi sevmeyenlerin bu ülkeden gitmesi gerekir” ya da daha başkalarının “Hz. Musa’yı sevmeyenlerin bu ülkeden gitmesi gerekir” ya da çok daha başkalarının “ Recep Tayyip Erdoğan’ı sevmeyenlerin bu ülkeden gitmesi gerekir” ya da daha çok başkalarının “Kemal Kılıçdaroğlu’nu sevmeyenlerin bu ülkeden gitmesi gerekir”, sonrasında diğerlerinin “sarı saçlıları sevmeyenlerin bu ülkeden gitmesi gerekir” vs. vs. denmesi halinde neler olacağının iyi hesaplanması gerekir. Lütfen, aklın başa devşirildiği günlere hızlı bir şekilde ulaşalım… Böyle herkes muhalifini ya da benzeri olmayanını kovan ruh haline sahip olursa kaosun ne kadar artacağı üzerine tefekkür edelim… Diğer taraftan zaten, oyun kurucular tarafından tüm güç ve kapasitemizin bu kabil abukluklarla ki; sonraları kesinlikle bir eşeklik hali diye nitelendirilecektir, tükenmesi isteniyor… Yani tam bir “insanların rüya görmesini engellemeyin ki gerçekleri görmesinler” motivasyonu…

Dün birilerinin de “siz bu ülkeye orta Asya’dan geldiniz oraya dönün” demesi kadar komik durumlara düşmeyelim lütfen… Aklı başında herkesi “sağduyuya” ve “sol duyuya” davet ediyorum… Yahu, insanların birbirlerini sevmeseler bile, saygı duymalarının ve katlanmalarının zemini hiç oluşmayacak mı bu ülkede?

Atatürk’ü sevmeyenleri beğenmeyebilirsiniz, Orta çağ karanlığından Yeniçağ aydınlığına adım atılmış olmasının birilerinin zoruna gitmiş olacağını sevmiyor olabilirsiniz, ama burası “BURAYI SEVENLER CUMHURİYETİ” değildir ilaveten bu ülke bir dernekte değildir… Burası, burayı sevenler kadar sevmeyenlerin de, alkışlayanlar kadar eleştirenlerin de ülkesidir, fikrini herkesin kabul etmesi gerekir kanaatindeyim… Sonuç itibariyle burası bir dernek değil, bir ülkedir.

Bir ülkenin yurttaşları, lehte hukuk çiğnenince hakkı gasp edilenlere “ohh oldu”, aleyhte hukuk çiğnenince “kahrolsun” denmesinin önüne geçmesi konusunda soğukkanlı bir tavır göstermelidir… İllaki hukuk ama çağdaşı… Aksi takdirde; bu sağırlar diyaloğunun bu ülkeyi bir felakete götüreceği aşikârdır… Lütfen dikkat… Ha bu söylenenlere kulak asmama kararı alınmışsa da, malum hikâyeyi anlatalım bir birimize… Bir Türk’ün üzüm bağına; birgün, bir Türk, bir Kürt ve bir Ermeni üzüm çalmaya girerler, bağ sahibi Türk yakalar bunları ve evvelemirde yapışır Ermeni’nin yakasına ve “hadi Türk ile Kürt benim din kardeşim sayılır, sen kim oluyorsun da hırsızlığa yelteniyorsun” deyip basar tokadı, yapıştırır yumruğu, adamın hışını çıkarır ve elini kolunu kaldıramaz hale getirip atar bahçeden dışarı, sonra döner Kürt’e “hadi bu Türk, sen ne hakla hırsızlığa benim bağıma girersin” der ve Ermeni’ye yaptığı muamelenin tıpkısını yapar ve yallah bağın dışına sallar gitsin ve döner Türk’e “lan sen nasıl bir Türk’sün, utanmaz herif sen ne hakla Bir Kürt ve bir Ermeni ile işbirliği yaparak bir Türk’ün bağına hırsızlığa girersin” der ve aynı muamele… Bağın dışında 3 ü birlikte bağa hırsızlığa girdiğinde güçlü iken, yok Müslüman, yok Türk yok, yok Kürt muamelesine tabi tutularak eşek sudan gelene kadar dayak yiyen ve güçsüz hale gelen 3 kafadar, bu nasıl oldu diye düşünürken, Kürt, Türk’e “Ermeni’yi dövmesine izin vermeyecektik” demiş… Bu kıssa’nın öküz versiyonuda var ve “sarı öküzü” vermeyecektik şekli ile nihayetlenir. İşte bu kıssa’dan çıkacak hisseye uygun yaşanmaması halinde, Almanya’da Nazi dönemindeki malum Papaz’ın durumuna düşer ve maazallah sıra bize dayak atılmasına gelince bizi savunacak kimse kalmayabilir… Kaldı ki 2000 li yılların başında sanatçı Ahmet Kaya’ya yapılan ve ittifakla çok çirkin ilan edilen saldırı, şimdilerde asli faillerinin bile özür dileyerek kapatmaya çalıştığı şebekliği sakın unutmayalım…

Bu ülkenin “asla ve kata onun ya da bunun, tek başına babasının malı değildir” fikrine herkesin bir şekilde inanması, inanmıyorsa da katlanması gerekir diye düşünüyoruz… Bu ayrımcılık karşısında izan eksikliğine, şuur kaymasına behemehal dur denilmelidir… Bu dur deme işlemi de herhangi bir makamın ya da kişinin işi değildir ve olmamalıdır da tek başına, bu hepimizin işidir, en azından kendine şu anda yazmak istemediğim siyasal sıfatları uygun görmeyenlerin işidir.

Bu girişimler bir marjinal grup tarafından yapılmış olması halinde, insanın kabul etmese bile anlayabileceği bir durum olabilirdi ama ne yazık ki böyle değil ve bence de tehlike olma hali de buradan kaynaklanmaktadır.