FUTBOLU SEVMEYENLERE KOVBOY FİLMİ VERELİM, ÇÜNKÜ…

Canım yurdumda; futbol deyince görünür biçimde burnunu kıvıran ancak gerçek manada çaktırmadan konu ile ilgilenen marjinal bir grup bulunduğunu; “Büyük çoğunluğun keyif alarak oynadığı, izlediği bu oyuna karşı olmak ile toplumdan ben farklıyım algısına dayalı bir sempati dilenip bir yerlerindeki hacm-i boşluğu tatmine çalışmaktadırlar herhalde, bilemiyorum gayri. Bunlara ancak Allah selamet versin demek kalıyor geriye…” şeklinde ifade etmiş idim. Ancak aynı marjinal grubun izlence sanatına yönelik zevklerine ve tercihlerine bakınca, aleladeliğin ve ferasetsizliğin paçalarından aktığı ibretle izlenen bir vakadır. Oysa sürekli belirttiğim üzere; sizin rafine tercihlerinize birebir uygun ürünler imal edilmiyorsa izlediğiniz tv programlarında bile kalitesizliğin ve pespayeliğin cenderesinden zor sıyırırsınız, aaaa sıyırırım da diyorsanız bu kadar tv izledikten sonra olsa olsa kafayı sıyırırsınız… Nokta hatta üç nokta… Şimdi gelelim mezkûr cehl-i mühimmenin başkalarına burun kıvırırken düştükleri sırılsıklam hatta vıcık vıcık “amerikanizm” tuzağına ya da batağına ki bu tuzak ve batak, “yankee”lerin işgal ettikleri topraklarda o toprakların asıl maliklerine zulmün ve katliamın bizatihi kendisidir. Buna alkış tutarken, şecaat arz ederken, malum hikayedekine benzer bir ahvale düşmekten kurtulamazlar, hani, keçi kendi kuyruğunun sürekli kalkık oluşunu akıl edemezken hadi görmezden gelerek diyelim, bir telden atlayan koyunun kuyruğunun kalkıp poposunun görüldüğüne gülermiş ya, aynen vakidir bizim muhterem zevat açısından. Anladık; futbol kötü ve anlamsız, “ne verelim abime o zaman” şöyle anlamlısından, “altı amerikanizm ama incesinden, üstü bol şerbetli kültür emperyalizmden mürekkep” bir menü…Sevsinler sizi ve seçiminizi…

Bitimsiz cesaret, şişirilmiş ve abartılmış güç, sözde zekâ, görünüşte kahramanlık, sözde bayrak hayranlığı ile “West”in işgali sürecinde, “yerelinde” katli manasında “western” haline evrilmiş bu soslu senaryolar ile mezkûr tablonun bir tapınma kudreti ve kutsaliyeti içinde doymak bilmez ego tatmini için, tekrar tekrar çevrilerek aslında, aptallığı, ahmaklığı, ahlaksızlığı, anlamsızlığı, aymazlığı övmeye ve örtmeye yönelik kaynak üretmekten başka bir şey değildir, tüm bu olanlar… Robert Mitchum, Ronald Reagan, Henry Fonda, Clint Eastwood, John Wayne gibi “amerikanizmin” abide isimlerinin başrollerinde ve şahsiyetlerinde, sahnemize; kah kahraman şerif, kah silahşor, kah insan avcısı, kah yerli katili, kah atını seven, kah rüzgara karşı mt.lerce çiş yapabilen başrol oyuncuları olarak çıkan, çizmeleri  ve mahmuzları, belindeki tabancası, başındaki şapkası ve şapkanın altında  tam siper vaziyetinden yukarıya doğru boş ve andövül bakışları, ağzındaki sigarası, sandalyeye ters oturuşları, bara dayanarak salonu dikizlemesi ya da şarkı söyleyen güzel kadına donuk ve aidiyetsiz bakışları,  gözündeki acımasızlığı, kutusundan çıkardığı kibriti herhangi bir yere sürterek yakabilme kabiliyeti, dişlerinin arasından tıslayarak konuşması, içki tercihi ve siparişi, küfür ve hakaret edişleri ile çizdikleri tablo asla ve kat’a unutulmaz… Aslında ve gerçek hayata bu manadaki uygunluğu yanında klasik sayılabilecek bazı “western” filmlerinde, itina ile vahşet sahnelerinden kaçınılmış olsa bile değişmez ana tema “Kızılderililerin” vahşiliğidir, ki o Kızılderililer kendi topraklarında kendi anlayış ve felsefelerine mütenasip yaşarlarken mezkur maceraperestlerin saldırısına uğramışlardır, sonuç itibari ile itaat edenler dışında deyim yerinde ise tamamen ve esasen soykırıma uğramışlardır. Ön planda takdim edilen, her ne kadar halis ve muhlis ve de munis olsa da, arka planda ve tam da bizim akli arka planımıza nişan almış ve oraya fon yapılmak üzere verilen subliminal mesaj; obasını ve toprağını, rejimini ve topluluğunu korumaya çalışan ve bu uğurda ölen ve öldüren yerliler “kötüdür”, sarhoştur, berduştur, herkesin kolayca kandırabildiği topluluktur… Yakaladığını asan, ateş suyu ticaretini hayasızca ve sahtekarca yapan, aklına geleni ya da duygularına mütenasip olanı da yasa diye dayatan, adeta hukuksuzluğun hukukunu harfiyen ve örfiyen tatbik eden,  bu kabil haydutların hayatı ise kahramanlık destanı, hay hay beyim, kabul….  

Bilindiği üzere; Kovboy filmleri diye bilinen bu “western” filmleri temelde ucuz ama eğlencesi yüksek, derin mevzular içermeyen, kapitalizmin genel manada hedeflediği insan tipi olan düşünmeyen, yaşayan ya da yaşamaya çalışan ve bunun dışında da öykündüğü güçlü adamların maceraları ile oyalanan ve öğünen hatta yetinen tiplerdir. Peki; kapitalizm böyle istiyor, böyle buyuruyor diye de insanların tamamı böyle olur mu? Zinhar…

Öyle tahmin ediyorum ki; şu ana kadar yapmış olduğum tespitlere genel manada kimse karşı çıkmayacaktır. Diğer taraftan; bu filmler “küçük Amerika” oluyoruz teslimiyeti içinde görüldü ki Canım Yurdumun insanı nezdinde de büyük hayranlıkla karşılık buldu ve yerli kovboy filmleri bile çekilmesine vesile oldu. Her ne kadar; kasaba, şerif, kovboy, düello, mahmuz, bar ve barmen, viski, kovboyun ağzından düşmeyen puro, barış çubuğu, sürekli dans eden ponpon kızlar vb. gibi sözcükler ve kavramlar Canım Yurdumun insanına yabancı da olsa, demek ki Amerika olmak isteniyorsa bunlar öğrenilecektir saikiyle içselleştirilmiştir. Olacak o kadar, Amerika öyle kolay olunur bir şey değil ki, netekim…

Aslında aptallığın tapınma kudreti ve temennası ile beslenen bu kaynaklardan imbiklenen hiçbir şeyden bir hıyr gelmez diyeceğim ama çocukluğumuzun çizgi roman kahramanları ve aynı kaynaklardan beslenen “Teksas”, “Tommiks” gibi çizgi roman ve filmleri koyacak yer bulamam sonra maazallah… Aaaaa biri de çıkar, sen izlemedin mi, izlemiyor musun diye sorarsa, izledim ve hala izleyebilirim de ama mezkûr zevat gibi fesahat ve belagat arz etmekten kaçınır ve kimseyi benzer nedenlerle yargılamam, nihayetinde insanların yaşanan günlük hayatın hayhuyundan, sıkıştırmasından bunalarak sadece “sabun köpüğü” babından eğlenceler ile akli deşarja ihtiyaç duyduklarını bilir ve anlarım. Ancak futbol sevmeyen abilere ya da ablalara göre çok keyifli gelen bu filmler bilinmelidir ki bugünkü abuk subuk vurdulu kırdılı mafya dizilerinin ya da filmlerinin prototipi olup tıpkı futbolun dili gibi kötü, kaba ve acımasız ve de katıksız taraflı maço kültürün dayatmasıdır. Ayrıca; ilk kez Mircea Lucescu’dan duymuş olduğum Romen “köpekler istedi diye atlar ölmez” atasözü mucibince; aklı başında adamı, nasıl ki kovboy filmleri yandaş ve candaş edemezse, diktatörler de futbolla aklı başında insanları zapt-u rapt edemez. Nokta…

FUTBOL ve DİKTATÖRLER

“Tüm diğer bireysel sporların aksine özünde belli bir teknik ve taktik disiplin içinde bir takım oyunu olarak, temelde büyük ve tılsımlı iş birliği çerçevesinde takım oyuncularının birlikte, birbirleri için ve dayanışma halinde muadil diğerlerine karşı oynadıkları, zaman ve zemine göre de bireysel kabiliyetleri arş-ı alaya çıkmış oyuncular ile ya da takım olabilme özelliği çok yüksek disiplin ve çalışkanlığın ve de yardımlaşmanın had safhaya ulaşmış olduğu ekiplerce icra edilen oyuna “Futbol” denir” diye bir tarif yapmış idim. Bu kez de çok büyük kitlelerin dikkatlice takip ettiği, takip ederken çok büyük paralar harcadığı ya da harcamayı göze aldığı futbol sadece “futbol oyunu mudur” diye bakacağız. Bursasporlu İvan Ergiç’in “Neden hakemler gol sevinçlerinde formayı çıkartmaya sarı kart gösteriyor? Forma reklamı görünmüyor diye. Para futbolun dengesini bozuyor” tespiti bile konunun hangi detaylara kadar düşünülüp, planlandığının bir ifadesidir. Peki, büyük kitleler ilgi gösteriyorsa, büyük paralar dönüyorsa, siyasal otorite bu işlerden uzak durabilir mi? zinhar…

Şimdi düşünün; transfer, bonservis bedeli, yetiştirme bedeli, maaş, prim, ceza, komisyon, şike, bahis oyunları, stadyumlar ve altyapı yatırımları, antrenman ve kamp tesisleri yatırım ve işletme giderleri, doping faaliyetleri, seyahat giderleri, reklam gelirleri ve giderleri, sponsorluk harcamaları ve edinimleri, şifreli yayınlar, şifreli yayın altyapıları vs derken dönen yıllık milyarlarca dolarla ifade edilen bütçeler, A takım, genç takım, ümit takım, U21 takımları, U19 takımları, U14 takımları, minikler, küçükler takımlarındaki oyuncular, teknik kadrolar, idari kadrolar, yönetimler, sağlık ekipleri, ulaştırma ekipleri, altyapı işletmelerinin personelleri ve hepsinden önemlisi seyirciler ve taraftarlar derken birkaç milyar ilgili, ülkeler bazında Spor Bakanlıkları, Futbol Kulüpleri, uluslararası düzeyde UEFA, FİFA ve bunların Asya ve Afrika’daki muadilleri, muhasebeleri ve mahkemeleri ve işin olmazsa olmazı mafya derken devasa organizasyonlar olacak, ve sermaye bu işin merkezine oturmayacak, böyle düşünülmesi başlı başına bir andövüllük olur açıkçası… Kapitalist tahakküm bir tarafı ile ekonomik, diğer tarafı ile politik bir kuşatma altına aldığı futbolunda usaresini emerek, posasını bir kenara zamanı gelince atacaktır, ölüm Allah’ın emri. Ehh futbolunda vasatı tüm bunlara uygun, mezkûr kuşatma ve tahakküm mucibince, ekonominin politik ayağı elinde bulundurduğu mevzuat tanzimi ve tahkimi oluşturma gücü vasıtasıyla alanda bir zapt-ı rapt oluşturacaktır haliyle… Futboldaki bu zapt-ı rapt hayatın diğer alanları ile aynı düzlemde ve şiddette devam edecektir, bu itirazsızlık ve sessizlik sürdüğü sürece… Tüm bu ahval ve şerâitte neler yapılması gerektiği ustalar tarafından uzun uzun anlatılmış olup tekrarına hacet yoktur. Biz sadece mezkûr zapt-ı raptı en sıkı ve insafsız tanzim ve tahkim edenleri bir kez daha teşhir ve derhatır etmekle yetineceğiz.

Komşu Yunanistan’da; 1967 yılında “Albaylar Cuntası” adı ile maruf askeri darbenin diktatörler heyeti, geniş kitlelerce sevilen futbolun sempatisine sığınarak, aşağı yukarı tüm darbeci-diktatörlerde benzer olduğu üzere ihtiyaç olunan “şirin görünme” ve “dış destek” yaratmanın yolunun dönemin elek altı futbol takımı “Panathinaikos” ile olacağı kararı mucibince, mezkûr takıma sınırsız destek yağdırdı. O kadar ki; 1970 yılında takımın başına getirilen bir albay teknik direktör ile ve hiçbir fedakarlıktan kaçınılmadan şampiyon yapılan takım “Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası”nda da, yüksek pazarlık gücünün maçlar öncesi makul bir eli açıklıkla desteklenmiş olması hasebiyle taaa finale kadar yükselir ancak finaldeki rakip ne cüzdansal ne de diğer hiçbir yolla ikna edilemez. Siyasi açıdan zengin diktatörler yanında mali açıdan da zengin armatörlerin desteğini alan kulüp, artık dünya piyasasında isim yapmış birçok ünlüyü takıma getirir, daha fazla başarı daha fazla sempati, döngü de devam eder… 1970’te takımın başına getirilen albay; Macaristan’ın dünya çapında futbolcusu ve teknik direktörüdür aslında ama kendisindeki bu futbol yeteneği yanındaki yüksek iş bitiricilik deneyimi İspanya’nın diktatörler takımı Real Madrit’te futbol oynadığı dönemden miras olsa gerektir. Futboldaki bu yüksek iş bitiriciliği sayesinde uzun yıllar İspanya milli takımında bile futbol oynamasına kadar uzanır, maalesef bu iş bitiriciliği yüzünden de FİFA tarafından 2 yıl futboldan menedilmiştir.

Bir diğer ve çok önemli “diktatörler takımı” ise Real Madrid’dir. Eli kanlı diktatör Franco’nun kara döneminin mor beyazlarıdır adeta, Real Madrid. Esasen; “Kraliyet” kelimesinin İspanyolca karşılığı olan “Real”, bidayette İspanya Kraliyet Sarayının takımı olup 1931 de kraliyet yetkilerinin elinden alınmasını müteakip, kulübün adından “Real” çıkarılır, artık sadece Madrid FC dir. 1941 yılında, Franco’nun iç savaşı kazanarak her şeyi ele geçirmesinin ardından takım tekrar, “Real” adını ve armadaki kraliyet tacını kullanmaya başlar. Ve artık, tüm güç elinde olan Franco’nun full desteği ile dönemin futbolda önemli başarılar elde etmiş ülkeleri başta Macaristan ve Arjantin olmak üzere tüm liglerden önemli futbolcular transfer edilir, kaskat şampiyonlukların yolu açılır, Real Madrid İspanya’nın en önemli markası haline gelir. Öyle ünlüdür ki dünyada; Franco’nun Dış İşleri Bakanı “Şimdiye kadar sahip olduğumuz en iyi elçilik”tir tanımlaması bile yapar. En önemli rakip Katalan temsilci “Barcelona” ligden çekilir, çünkü 3-0 kazandığı maçın ardından Franco’nun; “sizi bu seferlik affediyorum ancak ikinci maçta bu kadar hoşgörülü olmam” sözü üzerine, durumdan vazifeyi ziyadesiyle çıkaran hakemler sayesinde tek kale oynanan maçta 11 gol yiyen Barcelona elenmiştir.

Örnek çok; futbol bu yapısı ve vatandaşın bu taraflılığı ile daha çok alet olur, bu diktatörlere… Arjantin diktatörü dönemin ruhuna da uygun desteklerle ülkesine dünya kupası bile kazandırmıştır… Portekiz’de Diktatör Salazar’ın takımı Benfica’dır. Almanya’da faşist Hitler’in takımı Schalke 04’tür. İtalya’nın faşist lideri Mussolini’ye de ülkesinde Lazio takımı düşmüştür, o da elinden geleni ardına koymaz. Saddam’ın oğulları üzerinden futbola nasıl müdahale ettiğini artık sağır sultan bile biliyor… Kaddafi oğlu üzerinden futbola elini taaa İtalya’ya kadar uzatmıştır, vs vs…

Peki canım Yurdumda durum nasıl derseniz, verebileceğim örnek sadece “içinden geçilen olağanüstü koşullar” nedeni ile Kenan Evren ile sınırlı kalacaktır. Bir Albayı spor bakanı, bir başka Albayı da Beden Terbiyesi Genel Müdürü yapan, %100 yerli ve milli diktatörlerimizden Kenan Evren dünyadaki muadillerinden aşağı kalır mı, TFF’ce düzenlenen Türkiye Kupası şampiyonasında, “Türkiye Kupasını kazanan takım hangi lig de olursa olsun “Birinci Lig’e” katılır” gibi bir yönetmelik yayınlatarak futbol tarihine layık olduğu biçimde geçmiştir. Ve “ben hepsine aynı mesafedeyim” fikrini subliminal mesaj babında kafalara çakacak şekilde, günün önemli futbol takımlarından sözde uzak durmuş, binbir hile ve hurda ve de hakem oyunları iddiaları arasında Ankaragücü’nü Türkiye Kupasında şampiyon yaptırmıştır.  Gerçi bu yönetmelikten sonraları başka takımlar da yararlanmış idi, ama “ba’de harab-ül Basra”

22 KISA DONLUNUN OYUNU

Futbolun tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de genellikle toplumun yoksul kesimlerinde rağbet ve iltifat gördüğü herkesin malumudur. Çünkü, herkesin olanakları ölçüsünde teçhiz olarak oynayabileceği, bulunabilen her türlü alanda oynanabilen, var olan her kişi sayısı ile kurulabilen takımların birlikte hareket etme kabiliyet ve becerisi oluşmasına zemin hazırlayabilen, hülasa oyunun içinde teknik ve taktik manada iş birliği zemini oluşturan bir oyundur. Çünkü; futbol tüm diğer bireysel sporların aksine özünde belli bir teknik ve taktik disiplin içinde bir takım oyunu olarak, temelde büyük ve tılsımlı iş birliği çerçevesinde takım oyuncularının birlikte, birbirleri için ve dayanışma halinde muadil diğerlerine karşı oynadıkları, zaman ve zemine göre de bireysel kabiliyetleri arş-ı alaya çıkmış oyuncular ile ya da takım olabilme özelliği çok yüksek disiplin ve çalışkanlığın ve de yardımlaşmanın had safhaya ulaşmış olduğu ekiplerce icra edilir. Nihayetinde futbol, sosyalliği yanında bireysel kabiliyetlerin mevkiler düzeyinde en iyilerinin bir takım haline dönüşebilmesinin de diyalektiğidir hülasa, bireysel kabiliyetleri arş-ı alaya çıkan topçuların bir yandan kendileri, diğer yandan ise takımları için oynamalarının da bir çoğulculuk olduğu gözden asla ve kat’a kaçırılmamalıdır. Burada futbolun felsefesine yönelik daha sayfalarca bu bab’ta kelamlar edebilirim, tıpkı Sn. Hocam Şair ve Yazar Fikri Çalışkan’ın benim için; “güzeller güzeli Türkçemize bin dereden su getirtip, bin bir takla attırarak” dediği üzere, lakin bu kadarla iktifa ederek daha güncel ve müşahhas tarafına geçmek istiyorum.

Elbette; futbol için yukarıda sıraladığım özüne ve felsefesine yönelik halismuhlis ve de teorik tespitlerin, pratik işleyiş içinde hayatiyet bulup bulmamasına yönelik aynı kelamı etmek mümkün mü? Zinhar… Gerek Ulusal düzeyde gerekse ve özellikle de enternasyonal düzeyde ve UEFA ve FİFA rumuzları ile maruf organizasyonlar marifeti ve delaleti ile kapitalizmin bu işin içini, hayatın tüm diğer alanlarında olduğu üzere kemirdiği ve çürüttüğü de herkesin malumudur ve kimsenin en azından aklı başında kesimin reddetmediği aşikardır. Futbol bir “temaşa sanatıdır” diye diye, günümüzde gerek sistem gerekse de abuk subukbireyler tarafından sanattan azade her şeye kadir bir enstrüman haline dönüştürülmüştür ne yazık ki.

1963-64 sezonunda Genç Takımında top oynayan Mahir Çayan’ın şampiyonluk yaşadığı Beşiktaş’ın bugün dillere destan “Çarşı Grubu”nu görmezden gelmek mümkün mü? Küba’ya ve sosyalizme gönülden bağlılığını, oraya sık sık seyahat ederek gösteren ve “Futbol, beni irade sahibi bir insan haline getirmesinin yanı sıra keyif, tatmin, savaşma ve mücadele ruhumun da kaynağı oldu” diyen futbolun devrimci çocuğu Sokrates’i unutmak mümkün mü? “Binlerce insanın katledildiği stadyumlarda top oynamam” diyerek 1978 Dünya Kupasına gitmeyen Alman futbolcu Paul Breitner’i nasıl unuturuz? Meksika’daki özgürlükçü Zapatista Hareketine açıktan yaptığı yardımlarla bilinen İnter’in Arjantinli futbolcusu Zanetti nasıl gözden kaçırılır? Che’nin ülkesine katkılarını hiç unutmayan, bunu da hem yazdıkları hem söyledikleri ile dile getiren Galatasaray’ın eski futbolcusu Nonda’yı hatırlamayacak mıyız?Bursasporlu İvan Ergiç’in “Neden hakemler gol sevinçlerinde formayı çıkartmaya sarı kart gösteriyor? Forma reklamı görülmüyor diye. Para futbolun dengesini bozuyor” tespitini unutalım mı? TİP’e (Türkiye İşçi Partisi) oy verdiğini korkmadan açıklayan, Deniz’lerin idam kararına karşı imza atan ve toplayan bir Metin Oktay ile gururlanmayalım mı? Yılmaz Güney’in “Arkadaş” filminde büyük bir zevkle oynattığı Beşiktaş’lı Yusuf Tunaoğlu unutulur mu? Futbolda sendikalaşmanın öncüsü, “Halka en yakın yer neresi? Çizgi. Ben de çizgide beklerdim. Antrenör ve idarecilerin olduğu tarafta oynamayı sevmiyorum. Kapalının önünde oynamamak için bir devre sağ açık, bir devre de sol açık oynardım” diyen Metin Kurt bu ülkenin gururu olmadı mı? Dahası, Metin Kurt’un anılarında bahsettiği üzere, Sovyetler Birliğine milli maça giderken oranın dondurucu soğuğunu düşünemeyen yöneticilere rağmen, maç içinde kendilerine çorap vererek sahada donmalarına engel olan rakip futbolcu nezaket ve dayanışmasını unutup, bugün artık “vur-kır parçala bu maçı kazan” şebekliğine evrilmesini şiar zannetmek ne kadar insaflı olur?  

Hülasa, Büyük Usta’nın “bir harekete karakterini veren muhtevasıdır” sözü delaleti ile büyük yazar Yaşar Kemal’in ünlü şiirinde “O güzel insanlar o güzelim atlara binip çekip gittiler. Demirin tuncuna, insanın piçine kaldık” tespitinden mülhem, siz hayatın hangi alanında başarılı oldunuz da hayat size alkış çalmadı diyerek, futbola karşı duruş şaklabanlığını mahkûm etmeliyiz. Asla ve kat’a muhteviyat ve olgular ile olanları karıştırma sefaleti içine düşmemeliyiz. Futbol sadece bir oyundur ve hayatın her alanı kadar ve bizim iznimiz ile kapitalizm tarafından kirletilmiştir, nokta…

Çocukluğumda, ailenin tarımsal faaliyetleri nedeni ile nisan ayı sonları ile temmuz sonuna kadar ağırlıklı zaman Çiftlik Köyünde geçerdi, bu sürede okula denk gelen günlerde Çeşme’deki okula çoğunlukla yürüyerek gidip gelirdim. O tarihlerde futbol oynamak için en müsait, daha doğrusu tek müsait alan Köy içindeki Cami’nin bahçesi idi, ne zaman oynamaya başlasak hemen yakında oturan mübadil dedemiz eline aldığı kocaman taşları bize fırlatarak; “tutni bacakni koparacakni” gibisinden ve bize göre de “yakalarsam sizin bacaklarınızı koparacağım” diye tehdit ederek, kâhsırtımıza kâh kafamıza aldığımız taş darbelerine rağmen kâh topu kaptırıp bağ testeresi ile kesilmesini acı içinde seyretmekle zaman geçirir idik. Bu sevgili ve rahmetle andığımız büyüğümüzün bugün artık tam anlamı ile komik sayılacak bir açıklaması vardı futbol karşıtlığının, “Hz. Hüseyin’in kestikleri kafası ile gavurlar oynayarak başlattı bu oyunu” şeklinde bir izahı vardı. Hani zaten Padişah Efendimiz Hanlar Hanı Abdülhamit Han’da futbolu “haram” saymıyor muydu, zaten muhafazakâr Necip Milletimizin kahir ekseriyeti de bu oyunu “gavur” icadı görmüyor muydu? Gerçi; sonraları 7’den 77 ye dünya genelinde pek çok kesim tarafından, izlenen ve sevilen bir oyun olması hasebi ile mezkûr görüşün sahipleri bile çaktırmadan görüşlerinden çark edip yobazlıklarını başka alanlarda devam ettirme kararı almışlardır. Bilahare de tam anlamı ile bu işe sahip çıkıp futbolun içine dalıp bu işe sahiplik, önderlik etmeye başlamışlardır. Ancak bu yobazların bile futbolun bu sihrini anlamalarına karşın hala anlayamayan daha da kötüsü ve fecisi anlamaya da hiç niyeti olmayan bir avuç muhterisin nihayetsiz komplekslerine teslim olarak karşı çıkmalarını ve bunu da yaparken “körün fil tarifi” mucibince sadece bir tarafından bakmalarını anlamak ne yazık mümkün değildir. Büyük çoğunluğun keyif alarak oynadığı, izlediği bu oyuna karşı olmak ile toplumdan ben farklıyım algısına dayalı bir sempati dilenip bir yerlerindeki hacm-i boşluğu tatmine çalışmaktadırlar herhalde, bilemiyorum gayri. Bunlara ancak Allah selamet versin demek kalıyor geriye… Yani bunların zannettiği gibi, “futbol 22 kısa donlunun şebekliği değildir”, ciddi bir iş olup ciddi adamların ironiyi ve eğlenmeyi eksik etmeden konuşacağı bir konudur…Bir sonraki yazımda, futbol, kapitalizm ve diktatörler konusunu yazmak istiyorum.

ABD MUHİPLİĞİNİN DÖMİ ZİRVESİ CELAL İNCE ve TANGOSU

Şimdilerde moda ABD’ye salvo atışı görüntüsü ve bu minvalde pozisyon kapılıyormuş gibi fotoğraf vermek, maksat Rusya ile iyi ilişkiler oluşturmak mı? Rusya’ya parlak çekmek mi? ABD’den ilave bir şeyler koparmak mı? ABD’yi hizaya getirmek mi? ABD’nin düşük profil kredisini kullanmıyorum rüküşlüğü mü? Yoksa herkese farklı şeyler söyleyerek batmış bir dış ilişkiler reprodüksiyonu mu? Yoksa beni mum edip hizaya alma operasyonu mu? Yoksa hiçbiri mi? ya da hepsi mi? ben bunları bilemiyorum, muuu? aslında bal gibi biliyorum da, konu bu değil deyip kolları sıvayıp konuya dalalım…

Klasik manada, ABD’ye ve dünya çapındaki emperyalizm jandarmalığına bilimsel, tutarlı, tumturaklı, haklı ve de ahlaklı eleştirileri hep “devrimcilerin” yaptığını biliriz, görürüz ve duyarız da nedense, hak teslimine gelince de popomuzu döner gideriz. Oysa “devrimci olmayan” ekibin, her daim, emperyal jandarmalığın taht-ı ricalinin mukimi ABD’den yana olduğu, ABD hayranı olduğu hatta dümen suyunda bulunmayı bile bir marifet bellediği alenen bilinen bir durumdur. Mesela; ABD başkanı ile çektirdiği fotoğraf ile bile seçim kazanma başarısı göstermiş başbakanlar görmüştür, Necip Milletimiz. Mesela; ABD deniz piyadelerinin İstanbul ziyaretinde genelevleri baştan aşağı yeniden boyatmış yerel ve merkezi yönetimler görmüştür, azıcık görme yetisi olanlar. Mesela; Devrimcilerin ABD deniz piyadelerinin karaya çıkışlarını engellemek için protesto gösterisi yapanlara saldıran yobazları da görmüştür, buna rağmen ABD gemilerini haşa kıble tutup namaz kılanları da görmüştür, görmek isteyenler. ABD’ye kıyak olsun diye yerli ve milli yağımız zeytinyağı tukaka edilip, yerine “vita” yağı ithal ve ikame edilmiş ve üzerine de “zeytinyağlı yiyemem aman” diye türküler yaktırılmış mezkûr çevrelerce. Yine mezkûr vaka ile alakalı olarak, memnuniyete binaen PTT posta pulları basmış, TEKEL “Missouri” marka sigaraları satışa sunmuştur, yine benzer kafaların irade-i seniyyeleri ile… Teşkilat-ı Esasiye’yi rafa kaldırıp amir hüküm “meclis kararı” nakz’edilerek “Kore”ye asker gönderilmiştir yine aynı mağfillerce, sırf ABD’ye şirin görünüp, koltuk altlarına sığınıp himayelerine mazhar olmak adına… Kaskat sağcı halef-selef 4’lü blok Birleşmiş Milletlerde nerdeyse her oylamada ve kararda, el kaldırır iken ya da oy verir iken ABD delaletini  marifet saymıştır…

Ama şimdilerde bakıyorum da, tüm bu süreçler ve kararlar “ke’en lem yekün” babında tasnif edilmiş olup hafızanın nisyanına ve de makarna ve kömürün kalorisine iltica etmektedir. Dün mevzuu mazruf iken bugün zarf olmuş ama kimin umruna… Ver mehteri gitsin…Sistemin ahlaksızlığı ihtiba edilmek sureti ile meselenin özü insanmış gibisinden kayıkçı kavgasına dönüştürülmüş ve kuşa bak şebekliği tam gaz devam ettirilmek suretiyle Göebbels e şapkası ters giydirilmektedir.

Bugün bu bağlamda, dönem itibari ile İngiliz Muhipleri cemiyetinden terfii temayüz ile ABD muhipliğine ilhak etmiş mülki erkanın ehemmiyetine rütbe katmak ve bu manada kendisine köşe kapmak konusunda bir hayli cevval ve cabbar bir muhteremden söz etmek istiyorum. Şüphesiz ki mezkûr zat-ı şahane bir şerda-i asildir, sadece. Buradan murat bir trendin zuhuratına taşeronluk yapan fikri müessesedir, başkaca da bir murat söz konusu değildir ve de olamaz da… Amerikan muhiplerinin hızlıca ürediği bir çağda, siyasi ve sosyal inkişafın tam gaz arşa ulaştığı zaman ve zeminde kültürel inkişafın buna ayak uydurmaması söz konusu değildir genellikle. Sinema, edebiyat, müzik bundan nasiplenecektir elbette aynı nispette… Dönemin ruhuna uygun “Halk müziği” açıktan olmasa bile hor görülür bir durumdadır, ne yazık ki, belki de kentleşmeye ve kentsoyluluğa evrilmeye ayak direyen köylülük temsil edilmekte idi ve de bu sebeple burun kıvrılmakta idi. Dönem itibari ile “Türkçe sözlü hafif müzik” ya da “tango” ya da “kanto” ya da “caz” vs gibi batı orijinli müzikler revaçtadır.

Bu tarz müziğin en önemli temsilcilerinden biridir, Celal İnce. 1921 Adana doğumlu olup “Musiki Muallim Mektebi” mezunu mezkûr muhterem zat besteler yapar ve orkestralarda tango ve caz şarkıcılığı gerçekleştirir. Ama kendisine ikbal kapılarını sonuna kadar kabiliyet ve becerisi kadar Amerikan Muhipleri payesi almasına vesile olan meşhur ABD sevici tangosudur. ABD o kadar memnundur ki bu plağın yapılmış olmasından tereddütsüz olarak, dönemin en önemli vitrinlerinden sayılan İzmir Fuarında, ABD pavyonunda ziyaretçilere mezkûr plağın bedava dağıtıldığı da kaydedilmiştir. Celal İnce kendi kabiliyeti yanında arkasına aldığı güçlü ABD rüzgârı ile de dönemin önemli şarkıcılarından biri olarak çok çeşitli orkestralarda şarkılar söylemiş, hatta ABD de kendisine konservatuar kapıları sonuna kadar açılmış ve oralara da yerleşme şansına da nail olmuştur. Celal İnce’den önce ve sonra da ABD muhipleri, siyasal, sosyal ve kültürel alanında zuhur etmiştir Canım Yurdumda ama bu alanda kendisinin eline su dökecek biri daha yetişmemiştir. Evet muhteremin en ünlü tangosunun sözleri ile, the end…

Amerika Amerika

Türkler dünya durdukça

Beraberdir seninle

Hürriyet savaşında

Bu bir dostluk şarkısıdır.

Kardeşliğin yankısıdır

Kore’de olduk kan kardeşi

Sönmez bu yangının ateşi

Azmimizdir hür yaşamak

Dünyada sulhü sağlamak

Kavgalar hep bu uğurda

İstiklal aşkı ruhumuzda

Senin New York’un

Yükselir göklere

Benim İstanbullum

Destandır dillere

Ankara ile Washington

İzmir’im San Francisco’n

Benzer derler birbirine

Doyulmaz güzelliklerine

O muhteşem beldelerin

Pınarların nehirlerin

Ünlü şelalen Niagara

Türkler dünya durdukça

Beraberdir seninle

Hürriyet savaşında

NOVODEVİÇİ MEZARLIĞI

“Kırgızistan Devlet Mezarlığı” başlıklı yazımda belirttiğim üzere, Nazım Hikmet ziyaretleri temelinde çok sık ziyaret ettiğim “Moskova Novodeviçi Mezarlığı” ile ilgili hatırladığımda bile beni farklı duygulara sevk eden gözlemlerimi ve anılarımı paylaşmak istiyorum. Bazı tanıdıklarımın ya da okuduklarımdan anladığım kadarı ile genel niteleme “Dünyanın en güzel mezarlığı” değerlendirmesine henüz gezemediğim çok mezarlık olması hasebi ile katılamayacağım ama tartışmasız çok güzel bir mezarlık hatta sadece mezarlık denmesi de beni üzüyor ve açıkcası fazlaca da hafif kalıyor, burası gerçek manada bir açık hava heykel müzesi durumundadır. Moskova’da gezilecek yerler listesinde mutlaka ilk 5 içinde olup, mezarlık Moskova Nehrinin hemen kenarında yer almaktadır. Etrafındaki kalın duvarlar kırmızı dolu tuğladan imal edilmiş olup hala orijinalliğini korumaktadır.

 

 

16. Yüzyılda inşa edilmiş Novodeviçi Manastırına bitişik bulunan bu mezarlık, temelde ve öncelikli Manastırın bir müştemilatı ve aynı zamanda da bir semt mezarlığı gibi 1898 yılında Mimar İvan Maşkov tarafından tasarlanmış ve hizmete açılmıştır. Sovyetler Birliği döneminde ise dönemin ünlü kişilerinin hem de hiçbir ayrım yapılmaksızın defnedildiği bir yer olmuştur. Oluşturulan bir kurul marifeti ile ve şüphesiz ki ailenin olur ve rızası kaydıyla, defin yeri tahsisi yapılan pek çok ünlü yazar, şair, müzisyen, komedyen, aktris ve aktör, mühendis, bilim insanı ve askeri ve politik önderin pek çoğu burada yatmaktadır. Evet; altta toprağa yatırılmış pek çok ünlü var ve üstlerinde de pek çok ünlü heykeltıraşın önemli heykelleri bulunmakta olan güzel ve özel bir mekân, Novodeviçi mezarlığı. Heykellerde genellikle malzeme olarak granit tercihi yapılmış olmakla birlikte cesedinin yakılması vasiyeti vermişler için de duvarlarda küllerinin korunduğu “duvar mezarları” bulunmaktadır.

 

 

Mezarların ziyaretçisi hiç bitmiyor, günün her saatinde ister çok soğuk, ister kar yağışı olsun mutlaka birileri oradadır, ellerinde kendi beğenisi bir yana, ziyaret ettiğinin beğenisi olduğu her halinden belli olan rengarenk çiçekler sunulmaktadır. Bir açık hava heykel sergisi yanında bir de çiçek bahçesi denilirse kesinlikle abartılı bir yaklaşım olmaz. Bazı çiçek sunumlarının ise “devlet görevi” olduğu kanısı bende her daim oluşmuştur, örneğin Büyük Şair Nazım Hikmet’in tam mezarının karşısındaki boş alana adeta nispet olsun görüntüsü verecek şekilde defnedilmiş Boris Yeltsin için hep böyle düşünmüşümdür.

 

 

Anton Çehov, Gogol, Eisenstein, Mayakovski, Nazım Hikmet gibi dünyanın en ünlü edebiyatçılarının ebedi istirahatgahları olması yanında Ruslar için her daim “Büyük Vatanseverlik Savaşı” olarak nitelendirilen savaşta üstün yararlılıklar göstermiş ve Almanlar tarafından sırf ülkesini savunuyor diye idam ettikleri Zoya Kosmodemyanskaya’da bu mezarlıkta yerini almıştır. Hani Bursa cezaevinde yatarken kendisini hiç görmemiş, belki de sadece fotoğrafından görmüş ama vatan savunması için büyük bir direniş sergilemiş olan bu genç Komünist için, büyük Şair Nazım Hikmet takma adı “Tanya” adına muhteşem bir şiir yazmıştır ya, işte odur. Gerçi Almanlar vatan savunmasında yakaladıkları binlerce insanı katletmişlerdir ama idam edilirken ilmiğin içinden kolhozlulara seslenişidir besbelli Büyük Şairi ziyadesi ile etkileyen. “Kardeşler, üzülmeyin. Gün yiğitlik günüdür. Soluk aldırmayın faşistlere”. Ama şiirin tamamı insanın tüylerini diken diken edecek kadar duygu yüklüdür, deyim yerindeyse vatansevere tam damardan bir şiirdir. Bu şiiri Zoya’nın mezarı başında severek sesli okuyup, kaydederken enteresan ve yeni bir şey öğrendim, Zoya’nın mezarının daha önceleri öğrenciler tarafından kurumsal olarak ziyaret edilen bir yer iken şimdilerde heykelin göğsünün açık tasarlanmış olması hasebiyle kilisenin baskısı ile ziyaretlerde azalmalar olmuş.

 

Yabancı olduğunuzu anlarlarsa 300 Ruble (yaklaşık 5 ABD Doları) ödeyerek gezilen bir yer haline de geldi son birkaç yıldır, şehrin her yerinden ulaşım son derece kolaydır yeter ki metroyu kullanmayı bilin, gerçi artık o da çok kolay hale gelmiştir, eskiden sadece Kiril alfabesi ile yazılan yön bulma levhaları şimdilerde İngilizcesi de yazılarak daha enternasyonal hale getirilmiştir. Metrodaki kırmızı hatta “Sportivnaya” istasyonunu bulunca artık her şey çok kolaylaşıyor.

Bol miktarda işitiliyor olabilir hani “üst tabakaya ayrılmış bir mezarlık” ifadesi ama bidayette asla öyle değil bir semt mezarlığı ya da yanındaki kilise ve manastır ile alakalıdır sadece. Örneğin, Stalin düşmanlığı sınır tanımaz, halefi Nikita Kruşcev, neredeyse tüm mevkidaşları “Kremlin Duvar Mezarlığında” defin yeri bulmuş iken, o buradadır ve görece sade bir mezar anıtı vardır.

 

 

Ve, Nazım Hikmet mezar anıtı, rüzgara karşı yürüyen adam tasarısı ile oldukça sade düşünülmüş ama bir tarafı ile de kendisi gibi dev bir granit kaya üstüne oyma yapılmış bir heykeldir. Bazı müptezellerin abuk subuk kelam etmelerine rağmen son güne kadar yanından ayrılmayan, eşi ya da sevgilisi Vera da hemen yanı başındadır hala. Nazım’ın anıt mezarı her daim çiçeklerle dolu olur ve her renk çiçeğin bulunuyor olması tesadüf müdür yoksa büyük şair’in (şair ül azam) her renge ait olmasının ifadesi midir bilemem.

 

 

Yaklaşık 27.000 defin işleminin olduğu söylenen Novodeviçi Mezarlığını, çok farklı mevsimlerde ziyaret ettim ve hepsi çok güzeldi. Hele bir defasında, Kızım ile gittiğimizde, duvarın arkasından, yeni bölümden gelen müzik sesine gidince, yeni defnedilmiş mevtanın başında, hazırlanan her şey dahil açık büfe masa ve orkestrayı ve de dans eden törene katılanları görünce, çok farklı bir kültüre ait olduğunu anladık buraların, sanki hayat bura ile irtibatlı olarak orada da devam ediyor havası vardı.

 

 

Büyük Ustanın mezar ile ilgili şiiri ile nokta.

 

“Yoldaşlar, ölürsem o günden önce yani,
- öyle gibi de görünüyor-
Anadolu'da bir köy mezarlığına gömün beni
ve de uyarına gelirse,
tepemde bir de çınar olursa
taş maş da istemez hani...”

 

MİTOMANİ

“Mitomani” günümüzde çok sık rastlanılan, nedeni konusunda doktora, psikoloğa, feylesofa ve halkımıza göre izahı çok farklı ve çok çeşitli, tıp dünyasında ise “yalan söyleme hastalığı” olarak adlandırılıyormuş. Hastalıktan mütevellit olunca insanoğlu bir nebze anlayış gösterebilir, hatta gülüp geçebilir, yeter ki yalanı söyleyen sıradan biri olsun, hem zararı da yok ki. Burada sıkıntılı durum, mitomani hastalığına yakalanmış insanın, yalan söyleme alışkanlığı edinmesi ve bir vade sonra da söylediği yalanlara kendisinin de inanıyor hale gelmesidir, düşünsenize bu muhterem bir de yetkili birisi ise, yandı gülüm keten helva…

Ama bizim konumuz; bilerek, isteyerek, önceden düşünüp tasarlayarak, bilinçli ve istekli ve de çok arzulu biçimde, karşısındakileri yanıltmaya ya da kandırmaya yönelik planlayarak yani “tahammüden” söylenen yalanlar olacaktır hatta daha da tehlikelisi adeta iltikaama muntazır bir memleketin başına bir han-ı iştiha mülahazası ile diz kırıp, yalanı “bir bebek çikolatası” sunuyurmuşçasına hayasızca derç ediyor olanlar olacaktır. Yani; yalana dayalı propaganda. Bunu da söyleyince bu işin piri, babası hatta duayeni olan Joseph Goebbels, hemen herkesin aklına kolayca gelecektir, gerçi bu muhteremin ardılları kendisine pabucu ters giydirme konusunda ordinaryüslük mertebesine ulaşmış olsalar da biz kendisi ile iktifa edeceğiz bu yazıda… Yani; Göebbels Efendi bir mitomani olmayıp saydığımız ikinci türe dahil olup, asli meşguliyeti halkı kandırmak için yalan söylemek iken büyük bir ustalıkla “Halkı aydınlatma ve propaganda bakanı” ilan edilmiştir, sunumdaki şatafata bakar mısınız Allahaşkına. Şahsı ile arş-ı alaya ulaşmış yalanla yürütmek ve yönetmek sanatı karşısında maalesef herkes nefretle şapka çıkarmıştır. Şahsım olarak değerlendirmem odur ki yalanın en zirve yaptığı kelam ise “Yalan ne kadar büyük olursa inananı o kadar çok olur” … Haydi buyurun, daha kudretli ve cafcaflısı var ise siz söyleyin… Almanya gibi bir ülkede tüm dünyaya örnek teşkil etmesi gereken işler yaşanıyor ama ne yazık ki kimseye de örnek teşkil etmiyor, Göebbels tarafından sarf edilen şu sözler ile; “İnsanların beyin tembelliğini gördükçe, her istediğimizi yapabiliriz”, “yalan söyleyin, mutlaka inanan çıkacaktır. olmazsa, yalana devam edin”, “bir şeyi ne kadar uzun süre tekrarlarsanız, insanlar ona o kadar fazla inanırlar”, “bir insana yalan olsa bile bir söylemi sürekli tekrarlarsanız, o söylemin nereden geldiğini unutur ve kendi fikri gibi benimser ve savunur”, “söylediğiniz yalan ne kadar büyük olursa o kadar etkili olur ve insanların o yalana inanması da o kadar kolaylaşır”, “halk büyük yalanlara, küçük yalanlara göre daha çabuk inanır”, vs vs, velev ki yalanınız deşifre oldu o zaman prensip; “hatalı olduğunuzu ya da yanlış yaptığınızı asla kabul etmeyin” ya da “asla kabahat ve suç üstlenmeyin”, sizi doğru konuşmaya ve davranmaya davet eden bir rakibiniz de olursa prensip; “asla rakibinizin üstün bir yanı olduğunu kabul etmeyin” ya da “sadece bir rakibinize odaklanın ve kötü giden her şeyin suçunu onun üzerine yıkın”, tam saha pres ile tüm alanları kapatmak gerekirse de prensip; “halkı her zaman ateşleyin, asla soğumasına ve düşünmesine izin vermeyin” ya da “asla kendinizden başka birine hareket alanı bırakmayın”, tüm bunların gerçekleşmesi için hedef 12’lik atış; ve nihayet “bana vicdansız bir medya verin, size bilinçsiz bir halk sunayım”, tüm yaşananlar özetlenebilir, gerisi laf-ı güzaf…

Biri çıkar da “yahu bunların tamamı uydurma, palavra ve karalama” da diyebilir ya da milleti bu kadar ahmak yerine koyan sözleri şiddetle reddediyorum da diyebilir, saygım var ama alınan sonuca bakarsanız da fazlaca tartışmaya mahal bir durum yoktur. Haaa tüm bu safahat sadece bu insancıkların, şahsi kapris ve hesapları neticesi mi ortaya çıkar, zinhar… Kapitalizm ve emperyalizm çıkarları, planları ve hedefleri doğrultusunda bu kabil maharet ve beceri sahibi insancıkları bulur, destekler ve allar pullar, yönetimin başına ya da daha doğru ifade ile perde önüne yerleştirir. Nokta hatta üç nokta.

Vedat Türkali 1970’li yılların başından 12 Eylül faşist askeri darbesine kadar geçen dönemdeki sosyal ve politik ortamı ele aldığı “Yalancı Tanıklar Kahvesi” adlı romanında yalan söyleme becerisinin tabana nasıl yayıldığını ve ne kadar profesyonelce yapıldığını muhteşem bir saptama ile fıkra tarzında aktarır. Romanın bir yerinde Vedat Türkali, kitabın kahramanlarından birinin ağzıyla şöyle üslup bir içinde anlatır ki, şahsıma göre muhteşemdir:

“Anadolu’da bir kentte, Adliye Sarayının hemen karşısında bir kahve varmış. “Yalancı tanık” arayan iş sahibi gidip biriyle anlaşıp, duruşmaya çıkarırmış. Adam girmiş kahveye, bakınırken biri sokulmuş hemen; “Yardımcı olabilir miyim? Nedir sorun?”

“Bir alacak davası” demiş adam.

“Hâlâ vermedi değil mi, o namussuz herif paranızı?”

Adam biraz çekinerek

“Para benden isteniyor, borçlu benim” demiş.

Hemen yetiştirmiş herif: “Kaç kez vereceksiniz beyefendiciğim, kaç kez vereceksiniz?”

Sermayenin umdelerini Joseph Göebbels ağzından, Canım yurduma yansımalarının Vedat Türkali kaleminden aktardıktan sonra gördüm ki, Sülün Osman’a ve ardılları ile siyasi sponsorları için yer kalmadı… Aaa mitomani mi, onu da Mazhar Osman’ın ardıllarına soracağız gayri…

Büyük Usta Nazım Hikmet’in bir şiirinden bir bölüm ile nihayetlendirelim bu haftayı…

İnsanlarım, ah, benim insanlarım,
Antenler yalan söylüyorsa,
Yalan söylüyorsa rotatifler,
Kitaplar yalan söylüyorsa,
Duvarda afiş, sütunda ilan yalan söylüyorsa,
Beyaz perdede yalan söylüyorsa çıplak baldırları kızların,
Dua yalan söylüyorsa,
Ninni yalan söylüyorsa,
Rüya yalan söylüyorsa,
Meyhanede keman çalan yalan söylüyorsa,
Yalan söylüyorsa umutsuz günlerin gecelerinde ayışığı,
Ses yalan söylüyorsa,
Söz yalan söylüyorsa,
Ellerinizden başka herşey
                    Herkes yalan söylüyorsa,
Elleriniz balçık gibi itaatli,
Elleriniz karanlık gibi kör,
Elleriniz çoban köpekleri gibi aptal olsun,
                                    Elleriniz isyan etmesin diyedir.
Ve zaten bu kadar az misafir kaldığımız
            Bu ölümlü, bu yaşanası dünyada
            Bu bezirgân saltanatı, bu zulüm bitmesin diyedir.